Çocuklarda Mevt Kavramı ve Yas

görülmüştür.

MEVTE KARŞI YANSILAR

Mevt olayına karşı reaksiyonunu belirleyen şeyler, yaşı, içsel dayanıklılığı, konut ortamının inançlı olup olmadığı, ölen kişinin yakınlık derecesi, yetişkinlerin çocuğa verdikleri teselli formu ve seviyesi, ve mevt biçimidir.

• 2 yaştan evvel: çocuklarda obje sürekliliği olmadığı için, bir şeyin eksikliğini hissederler. Mevt uzun periyodik bir seyahat olarak algılanır. Çocuğun bu süreçten sonra eksik bir yaşantısı olacağı için çocuk ölen kişinin hayali imgesini yaşatmaya çalışır. Her ne kadar şuurlu bir süreç kelam konusu olmasa da bakım veren bireyden ayrılık çocuklarda ayrılık anksiyetesini tetikler.
• 3-5 yaş ortasında: bu yaştaki çocuklar vefat kavramını hayatlarında fark ederler. Kuşların, böceklerin, bitkilerin öldüğü bilirler fakat bu vefatın bir geri dönüşü olduğunu zannederler. ^^Annem öldü biliyorum lakin telefonda mı açmayacak^^ halinde beklentileri olabilir. Bu devirdeki çocuk mevti süreksiz bir durum olarak görür ve mevtle ilgili soyut fikirleri anlamakta zahmet çeker. Öbür taraftan bu yaş fallik periyoda tekabül ettiğinden oidepus ve elektra kompleksi sürecinde farklı düşünceler oluşabilir.
5 ile 10 yaş ortasında: Beş-dokuz yaş ortasında çocuk, mevtin gerçek olduğunu kavrar lakin kendi başına gelebileceğini düşünmez. On yaşından sonra mevtin kendi başına da gelebileceğini ve üniversal bir olgu olduğunu kavramaya başlar. Reaksiyonlarını daha çok oyunlarda ve arkadaş ortasındaki davranışlarda sergilerler
10-13 yaş ortasında: vefatı anlarlar, kabul ederler fakat verdikleri yas reaksiyonları yetişkinlerinkinden farkıdır. Bitkilerin yada hayvanların vefatlarına reaksiyon verirken, yakınlarının vefatına reaksiyon vermiyormuş üzere görünebilirler. Bunun nedeni bir hayvanın vefatıyla baş edebilirken, bir insanın vefatıyla yüzleşmek daha tehdit edicidir.
Ergenler vakitlerinin kıymetli bir kısmını vefat hakkında ideoloji yaparak, düşünüp, hayal kurarak geçirebilirler. “Hayat nedir ? “ , “Ölüm nedir ? “, “Ben kimim ?” üzere sorulara cevap ararlar. Mevti büyüleyici bir durum olarak kıymetlendirebilir ve kendi cenaze merasimlerini hayal ederek, kimlerin geleceğini, kendilerini ne kadar makus hissedeceklerini, sağken ölene karşı daha güzel davranmaları gerektiğine ait pişmanlık duyacaklarını düşünebilirler. Mevti büyüleyici bir durum olarak değerlendirebilirler.2 yaşında erkek bir çocuğun annesini kaybetmesi durumunda; hayali bir anne imgesi yaratır, annenin yerine geçebilecek tesirli birinin olmaması durumunda, daima olarak bayan arayan lakin sadık olamayan ve bu yüzden sık partner değiştiren biri olabilir. Yada tam zıddı karşı cins ile bağımlı bağlantılar kuran ve genelde kendinden daha büyük bayanlara yönelen biri olabilir.

3 yaşından ebeveyn kaybı yaşayan bir çocuk sevilmediğini düşünebilir ve ilerleyen ömründe bireyler ortası bağlantılarda daima olarak sevgi arayışında bulunabilir. Yada sevilemezlik şeması oluşturarak düşük benlik hürmetine sahip biri olabilir.

3-5 yaşındaki bir kız çocuk babasını kaybederse ilerleyen yaşantısında daima olarak özdeşleşebileceği güçlü bir baba modeline benzeyen erkekler arayan biri olabilir. Yada saldırgan ve gergin davranışlar sergileyen, rekabetten kaçınan biri olabilir

ÇOCUKLARDA SIK GÖRÜLEN YAS YANSILARI

•Korku: Sevilen birinin kaybı ile çocuklarda temel itimat duygusu sarsılır, kendilerinin ve başka sevdiklerinin başına bir şey gelebileceği niyeti ile kaygılanabilirler. Kaygı ve tasa niyetleri; okula gitmek istememe, konutta tek başına olmak istememe, karanlıktan korkmak, isteğini diretmek vb. formda ortaya çıkabilir.

•Uykuya dalmada zahmet: Eğer mevtle ilgili güçlü anılar varsa, bunlar düşünmeye daha müsait akşam saatlerinde çocuğun aklına gelir. Bu durum çocuğun uykuya dalmasını geciktirebilir.

•Hüzün ve Hasret: Yaşadığı travmatik olaydan sonra çocuk daha çok içine kapanabilir, etrafındakileri üzmemek için hüznünü dışarı göstermeyebilir.

•Öfke ve Dışa Vurma: Çocuklar ıstıraplarının sonucunda, tekme atarak ya da etraflarına ziyan vererek reaksiyon gösterebilirler. Sevdiği kişiyi aldığı için Tanrı’ya ya da mevte kızabilir, kendilerini terk ettiği için ölen bireye kızabilirler

•Suçluluk, kendini kınama ve utanç: Suçluluk yansıları çoklukla vefat olayından evvel yaptıkları ve düşündükleri ile ilgilidir.ÇOCUKLARIN YAS KONUSUNDA EĞİTİMİGenelde aileler çocuklarının mevtle ilgili eğitimlerini derece derece yükseltmeye çalışırlar; inkar, cennet kıssaları ya da meyyitin geri gelişi ve çocukların ölmeyeceği hayatın erken periyotlarında çocukların hayatlarına yerleştirilir. Kübler Roos cennet, İlah ve meleklerle ilgili peri masallarının çocukların başına sokulmasını mutlaka reddeder. Lakin mevt konusunda endişelenen çocuklarla yaptığı çalışmalarda o da inkara dayalı çalışmalar yapmıştır. Çocuklara “insanın vefat anında “bir kelebek gibi” dönüşüm geçirerek ya da özgür hale gelerek” rahatlatıcı ve insanı çağırmakta olan bir geleceğe yanlışsız yola çıktığını söylemektedir. Sandor Ferenchzi; “gerçeğin gücünün azaltılmasının, gerçeğe aldırmamayla kabul etmek ortasında geçiş kademesi olduğunu söylemiştir”. Jerome Bruner “her bahis, rastgele bir gelişim etabındaki her çocuğa entelektüel dürüstlükle faal bir formda öğretilebilir” görüşünü kabul etmekte ve çocuğun vefat kavramını gerçekçi bir formda derece derece anlayışına yardımcı olmaya çalışmıştır.

• Çocuğa vefat haberi sakin bir ortamda ve sevdiği yetişkinler tarafından verilmelidir.
Çocuğun sorduğu sorulara mümkün olduğunda yaşına uygun kısa ve açık yanıtlar verilmelidir. Ölmüş bir hayvan yada bitkiden yola çıkarak vefat olgusu anlatılabilir.
Uyku, seyahat ilah, cennet, melekler üzere kavramlar kullanılmamalıdır.
Çocuğun yas reaksiyonlarına hürmet duyulmalı, cenaze merasime vb ritüellerde çocuk da bulundurulmalı, örneğin tabuna dokunmasına yada ölüye bir ikram verilmesine müsaade verilmelidir.
Çocuğun ömrüne dair tasaları giderilmeli, diğer insanların ölmeyeceği, ilerleyen süreçte yemek, harçlık, okul, konut yaşantısı üzere hususların motamot devam edeceği, nerde yaşamaya devam edeceği anlatılmalıdır.
Hislerinin farkına vardırılarak aynalama yapılmalıdır. Kendi başınızdan geçmiş mevt olaylarında neleri merak ettiğinizi; ailedeki bu kayıpla ilgili olarak yaşadığınız hisleri paylaşın. Ancak asla, “Metin olmalısın, ağlamamalısın, sen ağlarsan o da üzülür gibi” sözlerle, neler hissetmesi, neler hissetmemesi gerektiğini söylemeyin.
Çocukta görülebilecek muhtemel regresif yada saldırgan davranışların süreksiz olduğu göz önünde bulundurularak, anlayışlı davranılmalıdır. Ortalama yas sürecinin 6 ay kadar süreceği unutulmamalıdır.
Ölen kişi ile ilgili olan eşyalar fotoğraflar vb ortada kalmaya devam etmelidir. Fakat gerekirse sayısı azaltılmalıdır.
Çocuğu yasını fotoğraf, oyun vb etkinliklerle söz edilmesine imkan sağlanmalıdır.
Mümkün olduğunca hem çocuk hem de geri kalan bireyler olağan gündelik yaşama devam etmelidir. Okul toplumsal aktiviteler vb ne bir an evvel dönülmeli hayatın devam ettiği hissettirilmelidir.
Meskenden çok uzun müddetliğine uzaklaşılmamalı, meskende yaşamaya devam edilmelidir.
Bilhassa okul öncesi devirde ki çocuklarda ölen bireye karşı yapılmış bir davranışın yada bu bireye dair düşünülmüş bir şeyin mevte yol açtığı fikri oluşabileceğinden vefat durumunun kendisiyle ilgili bir şey olmadığı vurgulanmalı.
Kimsenin kendisini bırakmayacağına, onu sevip bakacağına inanabilmesi için, şefkat ve ilginizi sık sık, çok açık bir biçimde gösterin.
Sorularına karşılık vermiş olsanız bile o size tekrar tekrar sorabilir. Sabırlı davranın ve sorularını tekrar tekrar yanıtlayın. Bazen çocuğun sorularının cevaplanması kadar sormaya cüret edemediği lakin sizin sezdiğiniz gereksinimleri da değerli olabilir. Bunların hepsi için çocuğu tatmin edecek formda açıklama yapmaya dikkat edin.

ÇOCUKLALA YAS SÜRECİNDE İLGİLENME

Anne ve babalar için danışmanlık: Ebeveynlerin olayla yüzleşme kademesini geçirebilmeleri ve çocukların gösterebileceği yas reaksiyonları hakkında bilgi edinmeleri, onların problemlerine hazırlıklı olabilmeleri ve çocuklarla en uygun halde nasıl irtibat kuracakları tarafında yardım almaları gerekir.

• Çocuklara mevt haberinin verilmesi: Çocuğa vefat haberinin anne-babasının ya da duygusal olarak yakın olan birinin vermesi gerekebilir. Çocuğa bu tıp bir haber uygun bir vakit da verilmelidir. Çocuğun düşünmesi için vakit verilmeli ve soru bonbardımanına tutulmamalıdır.
Çocukların merasime katılması: Aileler genelde bu üzere durumlarda çocukları kendi dünyalarından uzak tutma eğilimindedirler. Lakin çocuklarda yas hislerini, hayaller yerine somut temellere dayandırmak ve merasime katılmak isteyebilirler, onların vefatı inkar etmelerinin pekiştirilmemesi için, cenaze merasimlerine katılmalarına müsaade verilmelidir fakat muhakkak zorlanmamalıdırlar.

• Uygun bir biçimde hazırlama: Eğer çocuk ölüyü görmek isterse, çocuk içeri alınmadan evvel bir yetişkinin evvel içeri girerek ölen kişinin her zamankinden nasıl farklı göründüğünü çocuğa anlatmak gerekmektedir.

• Emniyetli bir yetişkin arkadaşlığı: Tören sırasında çocuğa güvendiği bir yetişkin arkadaşı eşlik etmelidir.

• Yasın somut tabiri: Çocuklar yaslarını somut olarak tabir etmeye muhtaçlık duyar. Bu çeşit bir istekleri olduğu fark edildiğinde, tabutun üstüne bir şey (mektup, fotoğraf, çiçek vb.) bırakması konusunda teşvik onları rahatlatabilir.

Gerek yetişkinlerin gerekse de çocuğun bu süreci en az örselenmeyle ve sağlıklı bir halde geçirmesi için psikologlardan dayanak alın.

Kaynak Site İsmi
Hekim Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/cocuklarda-olum-kavrami-ve-yas