OKB (Obsesif Kompülsif Bozukluk) – Takıntı hastalığı

ler, kişi tarafından mantıkdışı olarak değerlendirilirler ve ağır düşünce ve huzursuzluğa yani anksiyeteye neden olurlar (TPD, 2016). Tipik obsesyonlara örnek verecek olursak bunlar birilerine ziyan verebilme dürtüleri, aile üyeleri dahil; tekrarlayan cinsel dürtüler ve fikirler; kirlenme, mikrop kapma, bulaşıcı hastalığa, enfeksiyona yakalanma ve bulaştırma korkusu; daima bir şeyleri yanlış yapabilme niyeti, dine karşı çıkma, küfür etme, kafir olma korkusu; çok değerli olan bir şeyleri kaybetme korkusu; simetri ve sistem konusunda endişelenmektir. Obsesif kanılar, imgeler, dürtüler, istekler hastada güzel olmayan hisler uyandırabiliyor ve bu hisler anksiyete, bıkkınlık, tiksinti, depresyon, ve suçluluk hissine sebep olabiliyor. Hastanın beynini kurcalayan bu obsesyonlardan kurtulmak, ve ya nötr hale getirmek isteği genelde çok kuvvetli oluyor, ve ya hasta yalnızca obsesyonlarından kaçıp kurtulmayı seçiyor. Bu yüzden hasta ritüel ve kaçınma davranışı stantlar.

Kompulsiyon Nedir? Ve kaçınma davranışı nedir?

Obsesyonların neden olduğu ağır kahır ve huzursuzluğu azaltmak ya da ortadan kaldırmak üzere yapılan yineleyici davranış ve zihinsel aksiyonlardır (TPD, 2016). Kompülsif davranış genelde çok fazla olur, beşerler tarafından fark edilir; ve birebir vakitte muhakkak bir tavırla yahut kişinin kendince geliştirdiği kurallarla kendini gösterir. Kompulsiyonlar genelde obsesyonların neden olduğu rahatsızlıkları, depresyonu, suçluluk hissini, gerginliklerini azalta bilmek için kişinin geliştirdiği ritüeldir. Genelde hastaların birden fazla davranışlarının çok olduğunun farkına varbiliyorlar. Yaygın kompulsiyonlar şunlardır:

Tekrar tekrar yıkanma, duş alma yahut ellerini yıkama
El sıkışmayı yahut kapı tokmağına dokunmayı reddetme
Kilit, ocak üzere şeyleri daima denetim etme
Rutin işleri yaparken içinden yahut yüksek sesle daima sayı sayma
Daima bir şeyleri muhakkak bir biçimde düzenleme
Belli bir sıraya nazaran yemek yeme
Çoklukla rahatsız edici olan, akıldan çıkmayan ve uykuyu bölen sözlere, imajlara yahut kanılara takılıp kalma
Muhakkak sözleri, cümleleri yahut duaları tekrarlama
İşleri belli bir sayıda yapma gereksinimi
Kıymeti olmayan şeyleri toplama yahut biriktirme.

İlaveten bu şahıslar üstte not edilen kompulsiyonlardan farklı olarak diğer metotlar geliştirebiliyorlar, örneğin kaçınmak üzere. Bu bireyler obsesyonlarını tetikleyebilecek her türlü olaydan kaçınabiliyorlar. Bu davranışların tipik örnekleri genel tuvalet kullanamama, keskin nesnelere dokunamama vs.

Kompülsif davranışlar, geliştirilmiş bilişsel ritüeller, ve kaçınma davranışları süreksiz olarak obsesyonların neden olduğu kaygıyı azaltır. Bu davranış ve ritüellerin kısa periyodik rahatlama getirmesi hastanın bu stratejileri adet haline getirip daima tekrarlamasına sebep oluyor. Şahıslar bu davranış ve ritüellere o kadar alışırlar ki, yaptıkları davranışları ve ritüelleri yapmasalar da sorun olmayacağını düşünmek bile sıkıntı olabiliyor onlar için. Maalesef bu sebeplerden hiç bir vakit hipotezlerinin yanlış oluğunu test edemiyorlar. Obsesyonlara bağlı olarak kompulsiyonlar sık sık yahut nadiren görülebiliyor.

OKB ne kadar önemli bir rahatsızlıktır?

OKB’in şiddeti orta yahut ağır ortasında değişe biliyor. Birtakım şahıslarda orta derece obsesyonlar vardır ki bu küçük meselelere neden olur ve beşerler tarafından fark edilmez. Lakin birtakım bireylerde çok önemli hal alır, insanları ve kendini rahatsız edecek kadar şiddetli olabiliyor. Bu durumda artık şiddetli OKB kelam hususudur ve kişinin hayat kalitesini etkilediği için tedavi gerektirir.

OKB ne kadar sıklıkla görülür?

OKB evvelce ender olarak görülen bir hastalık olarak kabul edilmesine rağmen son yıllarda yapılan araştırmalarda hiç de az olmadığı belirlenmiştir. Büyük toplum kısımlarında yapılan araştırmalarda OKB’nin her 100 şahıstan 2-3’ünde görüldüğü saptanmıştır (TPD, 2016). İlaveten bir çok hasta bu sorunu gizli kapalı yaşayabildiği için o bireyleri istatiksel olarak hesaba katamıyoruz.

OKB hangi yaşlarda başlar ve kimlerde daha sık görülür?

OKB genelde ergenlik ve ya erken erişkinlik periyodunda ortaya çıkar, lakin bazen çocukluk çağı obsesyonlarıyla da karşılaşabiliyoruz. Bayanlarda ortalama 22-23 yaş, erkeklerde ise 16-17 yaşta ortaya çıkar. OKB tedavi olunmazsa artan ve azalan semptomlarla kronik hal alır. Bayanlarda ve erkeklerde eşit oranda gözükmektedir.

OKB için en eksiksiz tedavi hali nedir?

Son yıllarda OKB tedavisi dramatik bir biçimde gelişti. Hazırda hastaların %70’i bu tedavilerden yararlanabiliyor. OKB tedavisinde ilaçlar dahil bir çok formül kullanılabiliyor. İlaçlarla beyinde salgılanan serotonin seviyesini artırarak tedavi ediliyor. OKB için terapi olarak davranış terapisi (maruz bırakma) ve bilişsel terapi kullanılıyor. Bu prosedürler bir arada yahut farklı başka kullanılabiliyor ve hoş sonuçlar elde ediliyor.

Bilişsel Terapi – Obsesif hastalar dert verici kanılar ile bu niyetlerden kaçarak ve kaçınarak başa çıkmaya çalışırlar. Ne var ki niyetlerden kaçmaya çalıştıkça bu niyetler daha da artmakta ve böylece kısır bir döngü oluşmaktadır. Davranış tedavilerinde maksat hastayı telaş veren ve korku oluşturduğu için kaçma ve kaçınma davranışlarına neden olan düşüncelerle  [obsesyonlar]  karşı karşıya getirmek ve bu karşılaştırmanın oluşturduğu korkuyu azaltmak için devreye giren tekrarlayıcı davranışları [kompulsiyonlar] engellemektir. Amaç rahatsızlık veren niyetin oluşturduğu korkuyu söndürmek ve alışma durumunun oluşmasını sağlamaktır. Bu biçimde yapılan tedaviye alıştırma tedavileri adı verilir.

Bilişsel tedavilerde ise maksat rahatsız edici fikirlerin oluşturduğu sorumluluk algısını azaltmaktır. Sorumluluk biçiminde bir algılama olmadığında hastalar akla gelen rahatsızlık verici niyetleri yansızlaştırmak ve etkisiz kılmak için tekrarlayıcı davranışlar gösterme gereksinimi hissetmeyeceklerdir. Hedef niyetleri gerçek üzere algılamayı azaltmaktır. Bu nedenle tedavide tehdit tehlike ve çok sorumluluk algılarının ne oranda gerçekçi olduğu ve hangi düşünce  yanlışları sonucu abartılı tehdit ve tehlike algılarının ortaya çıktığı hasta ile birlikte araştırılır. Bilişsel yanlışların belirlenmesinden sonra gereğince fonksiyonel olmayan bu kanıların daha gerçekçi ve fonksiyonel olanları ile yer değiştirmesi sağlanır. Düşüncelerinin  bir felaketle sonuçlanacağını düşünen hastalardan bu niyetleri durdurmak yerine bilhassa akla getirmeleri istenmekte ve akabinde korkulan sonuçların oluşmadığını görmeleri tedaviye ahenk sağlamakta değerli faydalar oluşturmaktadır.

Bilişsel ve davranışçı terapiler hem hastalığın tedavisinde hem de özelikle nükslerin önlenmesinde çok değerli bir yer tutmakta, tedavide bazen tek başlarına bazen de ilaç tedavileri ile birlikte kullanılabilmektedirler. Bilişsel davranışçı tedaviler tedavi seçenekleri ortasında en kıymetli yeri tutmaktadır.

Referans

Türkiye Psikiyatri Derneği (2016). Obsessif –Kompulsif Bozukluk. Hastalar ve

yakınları için rehber. Anksiyete Bozuklukları Bilimsel Çalışma Ünitesi

Wilhelm S., Steketee G. (2006). Cognitive Therapy for Obsessive Compulsive

Disorder. Canada, Raincoast Books. 

Kaynak Site İsmi
Tabip Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/okb-obsesif-kompulsif-bozukluk-takinti-hastaligi