ACI HATIRA TRAVMA

Pearlman & saakvitne ‘nin

tarifine baktığımızda travma insanların fizikî bütünlüğünü, yaşamsal faaliyetlerini tehdit

eden ve duygusal manada bu durumla baş etmekte zorlandığı yaşanmış olaylar ve durulardır

(1995).

Ruhsal travma oluşumlarına nazaran ikiye ayrılır. Bunlardan birincisi doğal yollarla oluşan

insan tesirinin olmadığı zelzele, sel vb. doğal afetlerdir. İkincisi ise insanların oluşturduğu

travmalardır. Bu ikinci kısımda kendi ortasında ikiye ayrılır. Bunlardan birincisi kaza yoluyla

oluşan trafik, nükleer, uçak tren üzere kazalardır. İkincisi ise bilerek ve aşikâr bir emel

doğrultusunda yapılan tecavüz, soykırım, savaşlar, azap ve terör olayları üzere olaylardır.

Travma Şahsî Bir Olgudur

Tıpkı olayı yaşayan farklı bireyler bu olaydan farklı hisler ve tesirler yaşayabilir. Bu

olayı yaşayan birtakım bireyler için bu durum travma iken kimileri için olmayabilir. Olayın

travmatik olup olmaması kişinin algılayışına, his ve niyetlerini ne kadar olumsuz

etkilediğine kişinin o olaya yüklediği manaya bağlıdır.

Olayın kişi tarafından algılanışı farklı olsa da şayet bir travma yaratıyorsa bu kişinin lisanı,

dini, ırkı, cinsiyeti ne olursa olsun gösterdiği davranış, mimik, hisler, döngü ve reaksiyon tıpkı

olur. Bu birebir yansılar psikolojinin milletlerarası bir lisanı olduğunun göstergesidir.

Travmaya Yönelik Reaksiyonlar

Duygusal reaksiyonlar: Kişi travmatik bir olaya maruz kalmışsa ağır gerilim altında

olduğundan ortaya çıkan kaygı, ıstırap, karamsarlık, şok hali, suçluluk, çaresizlik, kaygı,

değersizlik, yabancılık, yalnızlık üzere duygusal durumların birinci iki hafta içinde görülmesi

olağandır. Bu durum iki haftadan fazla devam ederse ruhsal bir meseleye işaret edebilir.

Fizikî yansılar: Kişi ağır gerilim altında bulunduğunda bedeninin sempatik ve

parasempatik sistemine bağlı olarak baş ağrısı, mide bulantısı, kalpta ve boğazda sıkışmalar,

iştahın artması yahut azalması buna bağlı kilo kaybı/artışı, uyku sorunları, titreme vb.

durumlar ortaya çıkar.

Zihinsel reaksiyonlar: Kişi ağır gerilim altında zihnini büyük kısmının olaya

odaklanmasından ötürü zihnini aktif kullanamamasına bağlı olarak zaman/ yer algısında

düşüklük, hafıza sorunları, baş karışıklığı, şaşkınlık, dalgınlık vb. yansılar gözlemlenir.

Davranışşal reaksiyonlar: Olaya bağlı ağır gerilim durumlarında kişi konutta, okulda, işteki

arkadaşlık, eş, ebeveyn üzere rol bağlarında güvensizlik, tedirginlik, içe kapanma, kendini

yalnız ve reddedilmiş hissetme, ön yargılı davranışlarda artış ve bunu daima denetim etme

muhtaçlığı olarak özetlenebilir.

Travma Sonrası Bireyin Yaşadığı Hisler

Travmatik olay sonrasında bireyde üç ana his yaşanmaktadır. Bunlar :

1) Bir kısmı sorumlulara fakat büyük bir kısmı amaca yönlendirilmiş ağır öfke

duygusu,

2) Şayet olayda bir kayıp yaşanmışsa buna ait ağır ıstırap durumu,

3) Olayın tekrar yaşanabileceğine ait ağır dehşet hissi.

Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB)

Travmanın tarifine tekrar bakacak olursak kişi mevt ya da mevt tehdidi, beden

bütünlüğüne yönelik bir tehdit olaylarını kendisi yaşamış ya da bu türlü bir olaya şahit olmuştur.

Kişi bu duruma karşı çok kaygı, çaresizlik yahut dehşete düşme hisleriyle reaksiyon vermiştir.

Yapılan araştırmalara nazaran travmatik olaydan sonra TSSB ‘ye yakalanma oranı kimi

farklılıklar gösteriyor: bayanlar erkelerden 2-3 kat daha fazla, geçmişte ruhsal meseleler

yaşayanlar yaşamayanlara nazaran, yakınlarında ruhsal sorun yaşamış ya da yaşayanlar

olmayanlara nazaran daha fazla risk altındadır.

TSSSB Belirtileri

Travmatik olaylara maruz kalan her üç bireyden ikisi bu olayı hafif seviyede bir gerilimle

atlatabilmesine karşın bu üç bireyden biri TSSB habercisi olabilecek daha ağır gerilim

reaksiyonları yaşamaktadır. TSSB belirtilerini unsurlar halinde verecek olursak:

1) Olayla ilgili anılar sık sık göz önüne gelir,

2) Olayla ilgili sık tekrar eden kabuslar görülür,

3) Bazen olayı tekrar yaşıyormuş hissine kapılır ve o halde davranışlar gösterir.

4) Olayı hatırlatan en ufak detayda bile çok reaksiyonlar verilir,

5) Olay anının değerli bir kısmı unutulur,

6) Olaydan evvelki hayatında yaptığı, ilgi duyduğu ve zevk aldığı herşeye karşı kıymetli

bir biçimde ilgi azalır,

7) Etrafındaki insanlardan uzaklaşma ve yabancılaşma hissedilir.

Bu belirtilerin 1 aya kadar yaşanması olağan sayılırken bu mühletten fazla devam etmesi bunun

yanında kişinin toplumsal ve mesleksel hayatında bozulmalar ve uyku sorunları birkaç geceden

fazla devam ederse ruhsal takviyeye gereksinim vardır.

TSSB Riski Oluşturan Faktörler

Yapılan araştırmalara nazaran kişinin travmatik olaydan evvel yaşamış olduğu misal

olayların olması ya da farklı gerilim oluşturan durumların içinde bulunması TSSB riskini

arttırıyor. Bunun nedeni geçmişte olan olayların tekrar alevlenmesidir. Bunun haricinde

belirlenen risk faktörleri ise şunlardır:

Olayı direkt kendisinin yaşamış olması,

Oluşumuna nazaran ikinci kümede yer alan insan eliyle yapılan travmatik olaya maruz kalınması,

Bayan, bekar, dul, çocuk ve yaşlı üzere daha uğraş imkanı az olan kümeler,

Tıbbi, ruhsal ve toplumsal yardım ve takviye kuluşlarına ulaşamamak ,

Düşük sosyo-ekonomik seviye,

Kişinin kendisinin ya da ailesinin geçmişinde ruhsal ya da psikiyatrik meseleler bulunması

vb. TSSB’ye yakalanma riskini arttırmaktadır.

Yapılan farklı bir araştırma ise travmatik bir olay yaşayan kişinin beklenenin tersine birebir

travmatik olay oluşturacak olayları ve durumları oluşturacak ya da oluşması ihtimal yer,

vakit, kişi üzere ögelerin olduğu bir döngü içine girer. Bu şuurlu olarak yapılan bir durum

olmamasına rağmen kişinin şuur altında buna iten nedenin öykünün sonunu değiştirme

isteğin duymasıdır. Geçmişte denetim edemediği durumu denetim altına alma çabasıyla tıpkı

travmatik olayın içine girerek daima bir döngü oluşturur.

Bireylerin TSSB İle Gayret Etmek İçin Başvurdukları Sıhhatsiz Yollar

1) Alkol ve unsur üzere bağımlılıklar

2) Tehlike oluşturacak cinsel münasebet

3) Şiddet

4) Kendine ve etrafına ziyan verici davranışlar

5) Çok ya da hiç yemek yememe davranışları

TSSB İçin Teklifler

Birey olaydan sonra yaşanan ve uzun süren, rahatsızlık veren his ve niyetlerden

kurtulmak istemektedir. Lakin unutulmamalıdır ki bu süreç o denli çabucak olacak bir süreç

değildir. Uzun sıkıntı ve acılı bir periyottur. Bu devrin basamakları şöyledir:

1) Kabul: Kişi yaşananları inkar eder ya da kanıları bloke ederse düzgünleşme olmaz.

Bunun için bireyin öncelikle TSSB ‘yi ve olayı kabul etmesidir.

2) Terapi: Öncelikten sonra ehemmiyet sırasına gelirsek atılması gereken en kıymetli adım bir

ruhsal danışmaya/ terapiye gitmektir. Bu süreçte danışman/terapist bireyle tam

manasıyla empatik bir bağ kurabilirse kişin tüm hayatı olumlu tarafta değişebilir.

3) Hassasiyet azaltma: Terapiye başladıktan sonra çok duygusal ve acılı bir süreç

ancak yaşanması gereken yüzleşmeye başlanır.

4) Tekrar sürece: terapistin yardımıyla yine canlandırma etabıyla beyin

yine işlenerek olumsuz niyet formu değiştirilmeye çalışılır.

5) Tekrar yapılandırma: Kişi bu devirde yalnızlaşma içine girmiştir ve bu

formda yaşamak gerçek olmadığından hayatına ona yeterli gelecek aktiviteler eklenir.

6) Gerilimi azaltma: Gerilimi azaltmak için meditasyon, yoga, nefes idmanları üzere

teknikler kullanılır.

7) Kokularla yüzleşme: Yine yapılandırma süreciyle birlikte tekrarlayan

kaygılar gözlemlenebilir.

8) Vakte bırakma: En başta da belirtildiği üzere bu bir süreçtir. Bir gecede düzgünleşme

beklenmemelidir.

Kaynak Site İsmi
Hekim Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/aci-hatira-travma