Bağlanma Kuramı Üzerine I

ti ağır basan ve olması beklenen bir durumdur.
Bağlanma kuramı John Bowlby ve Mary Ainsworth’un ortak çalışmaları sonucu oluşmuştur. Çocuğun anneyle bağı ve bu bağın bozulması, anneden ayrılması, anneden mahrum olması ve anneyi kaybetmesi üzerine bugüne kadar olan fikirlerimizi kökten değiştirdi. Anne-baba ve çocuk bağlarının, çocuk gelişimi üzerindeki tesirini ele alan bir-çok model ve kuram ortaya konulmasına rağmen, “Bağlanma Kuramı” çocuğun gelişimde anne-babanın (ebeveyn) tesirine, başka modellerden ya da kuramlardan, daha tesirli bir vurgu yaptığı görülmektedir.

Bowlby’e (1969) nazaran çocuk ile temel bakım veren kişi (genellikle anne) ortasında bağlanmanın oluşmasındaki süreç;

• İnsanları ve hareket eden objeleri tercih etmeye yönelim,
• Daha sık gördüklerini başkalarından ayırt etmeyi öğrenme,
• Tanıdıklarına yaklaşma ve tanımadıklarından uzak durma,
• İstendik sonuçları getiren davranışları başkalarından ayırt etme ve artırma evreleriyle gerçekleşmektedir.

Bebeklikteki bağlanma kavramı; muhakkak bir şahsa olumlu reaksiyonların verilmesi, vaktin büyük bir kısmının o bireyle birlikte geçirilmek istenmesi, rastgele bir endişe yaratan durum yahut nesne karşısında çabucak o kişinin aranması, bağlanılan kişinin varlığının duyumsanmasına eş vakitli olarak rahatlama hissinin eşlik etmesi üzere his ve davranış örüntülerinin tümünü kapsamaktadır. Bebeklik devrinde bağlanma etaplar halinde gözlenmektedir. Doğumdan çabucak sonra insan yavrusunun tabiatı mucibince başlayan bağlanma; göğüs arama, başı döndürme, emme, yutma, parmak emme, yakalama, anneye yönelme, beslenme saatlerini sezinleme ve hazırlanma halinde kendisini göstermektedir. Çocuklarda belirledikleri bağlanma davranışlarını üç kategori içerisinde sınıflamışlardır. Bunlardan birincisi inançlı bağlanma biçimidir ve inançlı bağlanma içerisinde çocuklar temel ihtiyaçlarına vaktinde karşılık verebilen annenin aracılığıyla oyun ya da keşfe çıkmada kendilerini inançta hissederler. Anneleri tarafından yalnız bırakıldığında anneleri ile yakınlık ve temas arayışlarını sürdürürler ve tepkisel olarak huzursuzluk yaşarlar fakat anneleri ile tekrar bir ortaya geldiklerinde kolaylıkla sakinleşerek etrafla ilgilenmeye ve çevreyi keşfetmeye devam ederler. Anneyle kurulan bu çeşit inançlı bir bağlanma örüntüsü bebeğin ahengine ve gelişimine katkı sağlamaktadır. İkinci olarak kaygılı/kararsız bağlanma biçimi içinde çocuklar, annelerinden ayrıldıklarında ağır bir korku, tansiyon ve kızgınlık hissetmekte, yabancılarla irtibat kurmayı reddetmekte, anneyle tekrar bir ortaya geldiklerinde ise kolay kolay sakinleşmek ve etrafla olan ilgilerini sürdürmek yerine, anneye daha fazla yakınlaşıp ondan ayrılmak istememektedirler. İnançsız bağlanma duygusu geliştiren bireyler diğerlerine itimat duymakta zorluk çekerler ve diğerleri ile olan bağlarını daima denetim altında tutmaya çalışırlar. Bağları denetim altında tutma davranışı ekseriyetle öbürleri tarafından terk edilmek ya da reddedilme dehşetinden ötürü yakın alakalar kuramama, sevilmeyeceği ya da bedelsiz bulanacağından korkma, ağır yalnızlık ve soyutlanmışlık hislerinden kaçınma formunda ortaya çıkar. Bağlanma ile ilgili literatür incelendiğinde, doğumdan itibaren bebek ile temel bakıcı (anne) ortasında gelişen bağlanma örüntüsünün yalnızca ömrün birinci yıllarında gerçekleşen bir süreç olmadığı, hem çocuklukta hem de yetişkinliğe geçişte bireyin ruh sıhhati üzerindeki tesirinin devam ettiği ve bağlanmanın hayat uzunluğu devam eden bir yazgı (life script) ya da süreç olduğu belirtilmektedir. (Bartholomew, 1993; Rice, 1990).
Son yıllarda ergen ve yetişkin münasebetlerinde bağlanmanın rolünü inceleyen araştırma bulguları, hayatın birinci yıllarında anne babanın çocuğa verdiği yansılara bağlı olarak çocuğun kendisine ve diğerlerine ait oluşturduğu modellerin daha sonraki yıllarda da yakın şahıslar ortası bağlar için bir model niteliği taşıdığını ortaya koymaktadır (Allen ve ark. 2002). Bağlanma tarzları ile çalışmaların sonuçlarına genel olarak bakıldığında; inançlı bağlanma biçimine sahip ergenlerin hislerini daha kolay tabir edebildikleri, anne-baba ve akran bağlantılarında daha az çatışma yaşadıkları (Ducharme, Doyle ve Markiewicz, 2002), inançsız bağlanma biçimine sahip ergenlerin ise kendilerini diğerlerine açma ve yakınlık kurmada isteksiz olmanın (Allen ve ark. 2002) yanı sıra öz inançlarının düşük olduğunu ortaya koymaktadır (Laible, Carlo ve Roeschc, 2004).
Araştırmacılar son yirmi yıl içinde bağlanma yönelimlerindeki ferdi farklılıkları ortaya çıkarmışlardır. Örneğin Hazan ve Shaver (1987), bağlanma tarzlarına ait olarak ergenler ve yetişkinleri inançlı, kaçınan ve korkulu olarak sınıflandırmışlardır. Bartholomew ve Horowitz (1991) ise bağlanma tarzlarını, olumlu ve olumsuz kutuplarda bedellendirilen zihinsel modellerin kesiştiği noktada tanımlamışlardır.
Böylelikle, iki boyutun olumlu ve olumsuz kutuplarda bedellendirilen zihinsel modeller- çaprazlanmasından dört temel bağlanma tarzının ortaya çıkacağını ileri sürmüşlerdir;
a) inançlı, (++)
b) endişeli, (-+)
c) saplantılı, (+-)
d) kayıtsız. (–)
İnançlı bağlanma tarzı, olumlu benlik ve öbürleri modellerinin bileşimini; kaygılı bağlanma tarzı, olumsuz benlik ve diğerleri modellerinin bileşimini; saplantılı bağlanma tarzı, olumsuz benlik modeli ile olumlu oburlarının bileşimini; kayıtsız bağlanma tarzı ise kendine paha verme ile diğerlerine karşı olumsuz tavra sahip olmanın bileşimini içermektedir. Bartholomew (1990)’e nazaran inançlı bireyler, olumlu benlik algısını ve kendini sevilmeye paha görme hissini diğerlerinin muteber, takviye veren, ulaşılabilir ve güzel niyetli olduğuna dair olumlu beklentilerle birleştirmektedirler. Kaygılı şahıslar, ferdî değersizlik hisleri ile oburlarının güvenilmez ve reddedici olduğuna ait beklentileri yansıtmaktadırlar. Saplantılı bireyler, kendini bedelsiz hissetme ve sevilmeye paha görmeme hisleri ile diğerlerine ait olumlu değerlendirmeler yapmaktadırlar. Kayıtsız bireyler ise özerkliğe çok derecede değer vermekte, diğerlerine olan ihtiyacı ve yakın bağlantıların gerekliliğini savunmacı bir biçimde reddetmektedirler. Bartholomew ve Horowitz (1991), Hazan ve Shaver (1987) tarafından belirlenen kaçınma kalıbını, kaçınmanın iki farklı kuramsal formunu bir ortaya getirerek korkulu-kaçınma ve kayıtsız-kaçınma olarak bir kalıpta iki boyut olacak formda belirlemişlerdir. Lopez ve Gormley (2002)’e nazaran bağlanma tarzları, -içsel işleyiş modelleri- yakın ergen ve yetişkin alakalarının gelişimini etkilemektedir. Dört içsel işleyiş modeli karşılaştırıldığında inançlı bireyler yakın bağlantılarda en optimal davranışı gösteren bireylerdir. Bu sayede kendileri ve başkaları için bağlanma figürleri ile negatif hisleri düzenleme yetenekleri vardır. İnançlı bireyler, negatif davranış tipini en az göstererek yakın ilgilerindeki tansiyonu rutin olarak giderebilme kapasitesine sahiptirler. Böylelikle, kayıtsız ya da saplantılı bireyler çatışma durumları boyunca inançlı bireylerden daha negatif davranışlar gösterme eğilimindedirler. Saplantılı ve kayıtsız bireyler karşılaştırıldıklarında ise, saplantılı bireyler zorluklara en fazla sığınan bireyler durumundadır. Saplantılı bireyler, benliğin geçerliğini korumak için ilgiyi sürdürmeye en fazla yatırım yapan bireyler olarak düşünüldüğünde, bu bireylerin bağlanma figürlerinin mevcudiyetine ait sık sık çok ihtiyatlı oldukları görülmektedir. Bu ruh durumu bir münasebet içinde tansiyonla karşılaşıldığında yordanamayan alakaların geçmişine dayalı çatışmacı fikirler ve hislerin harekete geçmesine ve ağır bir düşmanlığa yol açabilir. Endişeli bireyler ise, kendileri ve oburlarının negatif içsel işleyiş modellerini birleştiren bireyler olarak varsayılmaktadırlar. Bunun sonucu olarak onlar reddedilme ve duygusal yakınlık kaygılı istikametleri ile toplumsal ilgilerden en fazla kaçınan bireylerdir. Hazan ve Shaver’in üçlü bağlanma yaklaşımı ile, Bartholomew ve Horowitz’in dörtlü bağlanma yaklaşımını karşılaştıran çalışmalar, ekseriyetle iki farklı kaçınan (korkulu ve kayıtsız) bağlanma tarzının geçerliliğine ait ispatlar sunmuştur. Bartholomew ve Horowitz’in önerdiği dörtlü bağlanma yaklaşımı çerçevesinde yürütülen çalışmalar da dengeli olarak dehşetli ve kayıtsız bağlanma tarzlarının zihinsel modeller temelinde farklılaştıklarını göstermiştir. Örneğin, Bylsma, Cozarelli ve Sümer (1997), kayıtsızların korkululara oranla daha yüksek seviyede benlik hürmetine sahip olduklarını ve bu bireylerin gerçek ve ülkü benlik kavramları ortasında daha az farklılıklar bulunduğunu göstermişlerdir (Akt., Sümer ve Güngör, 1999, s.75).

Kaynak Site İsmi
Hekim Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/baglanma-kurami-uzerine-i