Eyvah! Depresyonda Mıyım?

ünü tamamlayabilmek dahi size güç gelebilir, günler artık size sıkıcı gelmeye başlamıştır.

Araştırmalara nazaran depresyonun görülme oranı çok yüksektir. En yaygın ruhsal hastalıklardan birisidir ve ömür uzunluğu görülme oranı %20dir. 2020 yılında depresyonun ruhsal hastalıklarda ikinci sırada olması kestirim ediliyor.

DSM-5’e nazaran

A.Majör depresyon bozukluğu

1. Çökkün his durum yani keyifsizlik, nerdeyse her gün günün büyük bir kısmında bulunur ve bu durumu ya kişinin kendisi bildirir ya da bu durum diğerlerince gözlenir.

2. Bütün ya da nerdeyse bütün etkinliklere karşı ilgide azama keyif alamama, her gün günün büyük bir kısmında bulunur.

3. 3. Çok kilo alma ya da verme (bir ay içinde kilonun %5inden daha büyük bir değişiklik). Yeme isteğinde azalma ya da artma.

4. Neredeyse her gün uykusuzluk çekme ya da çok ahenge.

5. Neredeyse her gün psikodevinsel kışkırma(ajitasyon) ya da yavaşlama(başkalarınca gözlemlenebilir olmalı yani öznel dinginlik sağlayamama ya da yavaşlama değil)

6. Nerdedeyse her gün bitkinlik ve içsel gücün kalmaması

7. Nerdeyse her gün kıymetsiz olduğunu düşünme

8. Neredeyse her gün düşünmekte yada odaklanmakta zahmet ya da kararsızlık yaşama

9. Yineleyici vefat fikirleri, özel hareket tasarlamaksızın kendini öldürme niyetleri ya da kendini öldürme teşebbüsü ya da kendini öldürmek üzere özel aksiyon tasarlama.

Buradaki kriterlere bakınca depresyondaki kişinin keyifsiz olduğunu, güç ve aktivitelerinde bir azalma olduğunu, birden fazla şeyden zevk almadığını, konsantrasyon sorununun olduğunu, yorgun hissedebileceğini, uyku sistemi bozulduğunu, iştahsız olabileceğini ve hareketlerinin yavaşladığını görebiliriz.

B.Süregiden Depresyon Bozukluğu(Distimi)

1. En az 2 yıl mühletle çogün, günün büyük bir kısmında, kişinin söylediği ya da diğerlerince gözlendiği üzere çökkün yani mutsuz duygudurum vardır.

2. Aşağıdakilerden 2 sinin ya da daha fazlasının varlığı:

1. Yeme isteğinde artma ya da azalma

2. Uykusuzluk ya da çok ahenge

3. Güç seviyesinde azalma

4. Benlik saygısında azalma

5. Odaklanamama ya da karar vermede zahmet

6. Ümitsizlik

Depresyondaki kişinin his ve kanıları aşağıdaki üzere olabilir.

Kendini kıymetsiz olduğunu düşünebilir ve benlik hürmeti düşüktür. Muvaffakiyetlerini küçümseyebilir.

Kendine güvenmiyorum diyebilir.

Yaşadığı rastgele bir olayın olumsuz ve berbat yanlarına odaklanabilir.

‘’Hiçbir şey yolunda gitmiyor’’ üzere çok genellemelerde bulunabilir

Kimsenin kendine yardım edemeyeceğine inanabilir

Kendini boşlukta hissedebilir

İntiharı düşünebilir

Bu belirtileri az oranda dahi olsa herkeste gözlemleyebiliriz ama depresyonda bu belirtiler bir anda ortaya çıkıp kaybolmazlar, devamlıdırlar, ağırdırlar ve tahminen uzun yıllardan beri bulunuyor olabilirler. Depresyon kişinin toplumsal alakalarını etkiler(mesela arkadaşlarla görüşmeme, evvelden keyifle sinema izleyen birinin artık sinema izlemekten keyif almaması) ve onda bir ekip psikosomatik bozukluklara yol açabilirler ve dahası kişiyi intihara yöneltebilir.

Depresyonda istek felci yaşarsınız. Bir aktivitede bulunmayı istemeyiz. Bu depresyonun tabiatında vardır. Depresyonda olmadığınız devirde yaptığınız neler var? Depresyon devrindeyken yapmadığınız neler var? Bunu bir kâğıda dökün. Bunları modüllerine ayırın ve küçük bir kısmını yapmaya uğraş edin, bu depresyonunuza uygun gelecektir. İstek gelmesini beklerseniz sonsuza kadar gelemeyebilir ve sizin istediğinizi direkt etkileyemiyoruz ancak davranışlarınızı etkileyebiliriz ve onlara siz müdahale edebilirsiniz. İsteğinizin gelmesini beklemeyin örneğin canınız ders çalışmak istemediğinde harekete geçin küçük bir şey yapın 20 dk ders çalışın ve kalkın dersin başından. İstemeseniz bile arkadaşlarınızla görüşün istemeseniz de sinema izleyin bunun öncesinde ne kadar keyif alacağınızı not edin ve yaptıktan sonra ne kadar keyif aldığınızı not edin ve ikisini karşılaştırın. Diyelim ki kendini mutsuz hissettiğin bir gün arkadaşlarınız çağırdı istemeseniz de gidin gitmeden evvel ne kadar keyif alacağınızı not edin meskene geri geldiğinde ne kadar keyif aldığınızı not edin ve bu 2 puanı karşılaştırın. Varsayalım ki siz öğrencisiniz okulda kendinizi makûs hissettiniz ve ağladınız meskene gelmek istediniz. Konuta gelmeyin 15 dk daha okulda kalın yani bir vakit verin kendinize şayet hala konuta gitmek istiyorsanız gidin ancak meskene gitme isteği uyanır uyanmaz anında konuta gitmeye kalkmayın zira bu davranış depresyon canavarını besliyor. Bir mühlet sonra konuta gitme istediğiniz azalabilir. Böylece davranışlarınızdaki değişim sizi vakitle daha istekli hale getirecektir.

Olağanda insan bir şey yapmayı ister. İstekten sonra masraf onu yapar lakin depresyonda tam karşıtını yapıyoruz evvel harekete geçiyorsunuz sonra istek gelmesini bekliyoruz. Zıt mantık kuruyoruz yani. Zira depresyonda istekli olmamanız çok doğal ve depresyon devrinde düzgün hissetmek, motivasyonunuzun yüksek olması sizin elinizde değil. Bu yüzden depresyonun terapisinde farklı bir yol izlenir. İsteğin gelmesini beklemeden biraz da kendinizi zorlayarak istemeseniz de o an yapmanız gerekenin küçücük bir kısmını yapmanız sizi biraz daha uygun hissettirecektir. O an yorgun ve isteksiz olduğunuz için yapamayacaksınız üzere gelebilir. Mesela bir tane imtihan var diyelim tüm bahislere olmasa bile 20 dakikalık bir kısmına çalışın. Bunu yaptığınızda kendinizi şahane hissetmeyeceksiniz tahminen ancak hiçbir şey yapmamaya oranla daha düzgün hissedeceksiniz. Kendimi tam manasıyla düzgün hissetmedikten sonra bu birazcık uygun hissetmeyi dikkate almak anlamsız diye düşünebilirsiniz lakin merdivenler teker teker çıkılabilir. 2 3 adım birden atlamaya çalışmak çok da mümkün olmayabilir ve aslında bu çok da sağlıklıdır diyemeyiz.

Evvel harekete geç sonra yeterli hissetmeyi bekle sloganını uyguluyoruz. Olağanda evvel istek duyulur sonra harekete geçilir hasebiyle depresyondaki bireylerin isteklenmek için beklemeleri olağandır ancak daha evvel de dediğimiz üzere depresyon periyodunda aykırı mantık kuruyoruz. Depresyon periyodunda bu çok güç üzere görünse de yaptıkça bunun kolay hale geldiğini göreceksiniz.

Memnun olan birini gözlemleyin, neler yaptığına dikkat edin. Yaptığı şeyleri keyifle yaptığını görebilirsiniz. Bu kişiyi mutsuz etmek için ne yapılabilir? Elbette sevdiği keyif aldığı şeyleri elinden alarak onu mutsuz edebiliriz. Yani buradan ne anlamalıyız? Birini mutsuz etmek istiyorsak onun elinden memnun olduğu şeyleri alırsak kişi otomatikman mutsuz olacaktır. İnsan hiçbir şey yapmadan keyifli olabilen bir canlı değil diyebilir miyiz bu noktada? Şöyle biri var mıdır: Sabahtan akşama kadar meskende hiçbir şey yapmadan koltukta yatakta televizyon karşısında öylece vakit geçiren ve memnun olan biri? İddia ediyoruz ki bu türlü biri olamaz.

Bir deney yapın: Kendinizi güzel hissetmediğiniz ve bir şey yapmak istemiyorum dediğiniz gün rastgele bir aktiflik yapın ve gün sonunda ne hissettiğinizi ve kaç şiddetinde hissettiğiniz not alın. İkinci gün tekrar kendiniz yeterli hissetmediğiniz gün hiçbir şey yapmayın ve gün sonunda kendinizi nasıl hissettiğinizi ve hissinizin şiddetini not alın. Çıkardığınız sonuç ne?

Olağanda bir şeyler yapar yoruluruz. Yorulduğumuz için de dinleniriz. Depresyonda tam aykırısı geçerli yorulmamak ve tükenmiş bitkin hissetmemek için bir şeyler yapmak harekete geçmek gerekir. Birinci bakışta bunlar size çok anlamsız gelebilir zira zati hareket edecek gücüm yok nasıl bir şeyler yapmamı beklersiniz benden biçiminde düşünebilirsiniz. Evet haklısınız gücünüz yok bir şey yapmakta zorlanacaksınız ancak biraz kendinizi zorlayıp küçük bir şey yapabilirsiniz. Küçük bir şeyi yapmaktansa hiçbir şey yapmamayı tercih ederim diye düşünebilirsiniz işte bu depresyonu besleyen bir canavardır desek palavra söylemiş olmayız. Zira küçük şeyleri yapabilmek depresyonda kişinin daha enerjik olmasını sağlar ki ilerde gücünü daha da artırmanın öncülüdür.

Varsayalım kendinizi zorladınız ve bir şey yaptınız ve keyif almadığınız. Olma ihtimali var mı? Evet elbette var. Şayet bunu göz önüne alıp hiçbir şey yapmamaya devam ederseniz olumsuz fikirleriniz daha fazla gelmeye başlayacak. En azından keyif almasanız da o an için bir şeylerle ilgilenmek bir müddetliğine olumsuz kanıların sizi daha rahat bırakması demektir. Bu demek değil ki siz bu depresyondan hiç kurtulamayacaksınız. Lakin başlangıçta bu evrelerden geçilmesi gerekiyor. Diyelim ki bir şeyler yapmaya başladınız ancak olumsuz niyetler başınıza üşüşmeye başladı, yapamayacağınızı başarmayacağınızı ya da yaptığınız şeyin güzel olmadığını gereğince hoş olmayacağını düşünmeye başladınız diyelim. Bu niyetlerinizle savaşın. Bu fikirlerinizle terapide çalışılır. Kimi sorular ışığında niyetlerinizi terapistle bir arada değerlendirmeye alırsınız.

İnsanların yaptıkları hareketleri basitçe ikiye ayırabiliriz. Performansa dayalı ve yapmak ve keyfe dayalı etkinlikler. Bu iki listenin tartısı istikrarda olmalı. Şayet istikrarda olmazsa mesela performansa dayalı aktiflikleri yapar ve cümbüşe vakit ayırmazsanız kendinizi yorulmuş tükenmiş, mutsuz, keyifsiz hissedebilirsiniz fakat çok fazla cümbüş odaklı bir program yapar ve uygularsanız bu sefer de eğlenmiş ama kendinizi başarısız olarak düşünebilirsiniz ve bundan ötürü da mutsuz hissedebilirsiniz. Özetle, performansa ve keyfe dayalı etkinlikler tüm bireylerin hayatında istikrarda olmalıdır.

Bu iki kategoriyi dengelemek için aktiflik programı yapmak gerekir bunun için vaktinizi planlayacağız. Günlük etkinlikler bir kâğıda yazılırsa bu sizi motive eder zira yapılacaklar dağ üzere görünmez hasebiyle daha yapılabilir üzere görünürler. Kişinin bu küçük program sayesinde motivasyonu artar.

Nerede yanılıyoruz? Mutsuz keyifsiz hissediyorum demek yerine depresyondayım demek ne kadar gerçek? Burada üzgün hissetmekle depresyon birebir şeylermiş üzere algılama kelam konusu hâlbuki depresyon bir hastalıktır ve tahlili olan bir rahatsızlıktır. Artık lisanımıza fazla yerleşen depresyon sözünü maalesef yanlış kullanıyoruz Depresyon anlık ıstırap, keyifsizlik, acı çekme değildir. Münasebetiyle depresyonun tedavisi değerlidir.

Kaynak Site İsmi
Tabip Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/eyvah-depresyonda-miyim