Obsesif Kompulsif Bozukluk

de olmadan aklına gelen, onda korku oluşturan, ısrarlı, inatçı, tekrarlayıcı, rahatsız edici niyetlere, imajlara denir. OKBsi olan kişi bu imajlarla(zihinde oluşan resim), niyetlerle baş etmek için kimi baş etme formülleri geliştirir, zira kişi bu fikir zihninde oluşan fotoğraftan rahatsız olur. Yaşanılan tasa ile baş etmek için yapılan davranışlar obsesyonların( istenmediği halde zihne gelen dert oluşturan düşünceler) tetikleyicisi haline gelmektedir. Bu da obsesif niyetin akla gelişini artırır. Türkçe’ye zorlantı olarak çevrilen kompulsiyon, bireye rahatsızlık veren, zihne takılan ve kovulamayan kanıların oluşturduğu korkuyu azaltmak için katı bir biçimde kişinin yapmak zorunda hissettiği makul davranışlara yahut zihinsel etkinliklere denir. Bu davranışlar kişinin obsesyonlarının azalması için yaptığı davranışlardır ve fikrin verdiği rahatsızlığı ortadan kaldırır. Ancak bir müddet sonra kanılar tekrar gelecektir. Yani rahatsızlığı kısa müddetliğine geçirir fakat uzun vadede devam ettiren davranışlardır.

Amerikan Psikiyatri Derneğinin DSM 5 istatiksel teşhis elkitabına nazaran

1. Takıntıların(obsesyonların) zorlantıların(kompülsiyonların) her ikisinin varlığı:

Obsesyonlar (1) ve (2) ile tanımlanır.

1. Kimi vakit zorla ve istenmeden gelen bireyde besbelli bir telaş ve külfete neden olan fikirler imajlar dürtülerdir.
2. Kişi bu fikir, dürtü ve imajlara aldırmamaya ya da bunları baskılamaya çalışır ya da bunları diğer bir fikir ya da hareketle nötrleme teşebbüslerinde bulunur.

Kompülsiyonlar (1) ve (2) ile tanımlanır.

1. Kişinin aklına gelen obsesyonuna reaksiyon olarak katı bir halde uyulması gereken kurallara nazaran yapmaya zorlanmış üzere düşündüğü yinelemeli davranışlarıdır(el yıkama, düzenleme, denetleyip durma) ya da zihinsel eylemleridir(dinsel bedeli olan kelamlar söyleme, sayı sayma, sözcükleri sessiz bir biçimde yineleme)
2. Bu davranışlar ya da zihinsel aksiyonlar yaşanan dert ya da sıkıtıdan korunma ya da korkulan durumdan sakınma maksadıyla yapılır lakin bu davranışlar ya da zihinsel hareketler korunulacağı tasarlanan durumlarla gerçekçi bir biçimde bağlı değildir.
3. Obsesyonlar ve kompülsiyonlar kişinin vaktini alır( örn. Günde bir saatten fazla vaktini alır) ya da kinik açıdan makul bir ezaya ya da toplumsal , işle alakalı alanlarda fonksiyonellikte düşmeye neden olur.

Obsesif Kompulsif Bozukluğunun neden ortaya çıktığının bilimsel açıklaması şimdi elde edilememiştir. Buna rağmen OKB’nin nasıl devam ettiğinin açıklaması vardır.

OKB sorunu yaşayan bireyler, akıllarına gelmesini istemedikleri niyetlerinden rahatsız olurlar, obsesyonlarının ve kompulsiyonlarının anlamsız bulduklarını tabir edebilirler.

En yaygın obsesyon, mikrop kapma, bulaşm, saldırgan kanılardır. Simetri ve tam sistem obsesyonu da vardır kişi daima düzenleme ile meşguldür. En yaygın kompulsiyon, denetim etmedir. Yıkama ve sayma kompülsif davranışları da yaygındır.

Obsesyonu olan bireyler niyetlere çok bir kıymet verme eğilimindedirler. Düşünmek ile yapmak bu şahıslar için tıpkı manaya gelmektedir, buna aksiyon fikir kaynaşması diyoruz. Aksiyon eşittir fikir mantalitesi vardır bu bireylerde. Hasebiyle şahıslar kanılarını denetim altına almak isterler. Mesela kendini atma fikri aklına gelen bir kişiyi düşünelim bu kişi ‘’Bu fikir aklıma geliyorsa demek ki ben farkında olmasam bile kendimi atmak istiyorum.’’ formunda düşünebilir yani şahsa nazaran fikrin akla gelmesi o davranışı yapmakla ya da yapmayı istemekle birebir şey olmuş oluyor.

Bu rahatsızlığın kilit noktasındaki söz sorumluluktur. Kişi kendini sorumlu olarak görür. OKB’li bireylerin sorumluluklarına ait hassaslıkları vardır potansiyel tehlikeleri, ziyan mümkünlüğünü olduğundan daha çok kıymetlendirme eğiliminde olurlar bundan ötürü doğal olarak bu tehlikelere karşı tedbirler alırlar yani kompulsif davranışlar gerçekleştirirler.

OBSESYONLAR

Saldırganlık içeren obsesif fikirler

Şiddet ve müthiş şeyler içeren görüntüler(imajlar) görmek

Öteki birine ziyan vermekten korkmak, örneğin istemeden birini balkondan atmaktan ya da bir otomobilin, otobüsün önüne itmekten korkmak

Dürtüsel olarak istemediği bir şey yapmaktan korkmak

Dikkatsizliğinden dolayı diğerlerini yaralamaktan korkmak

Kendi yanlışından ötürü dehşetli bir olayın gerçekleşmesinden korkma

Mikrop kapma, hastalanmaya ait obsesif kanılar

Etraftan gelebilecek bulaşıcı, radyasyon, kanserojen hususlar ve kir, mikrop, toz, dışkı, idrar, tükürük üzere şeylerden iğrenme ve bunlardan korkma

Mesken paklığı ile ilgili deterjan, çamaşır suyu üzere materyallerle çok meşgul olma

Bulaşıcı bir şeyden ötürü hasta olmak kanısıyla meşgul olma

Ya bir hastalığı diğerlerine bulaştırdıysam diye korkma

Yaygın bir hastalığa yakalanmış olabilirim diye korkma

Cinsel içerikli obsesyonlar

Kişinin kendine, yaşına toplumsal pozisyonuna yakıştıramadığı, cinselliğe ait kabul edemediği, sapıkça ya da yasaklanmış niyetlere, imajlara, dürtülere sahip olduğunı düşünmesi ve bundan korkma

Diğerlerine karşı cinsel şiddet ve saldırganlık içeren davranışlarda bulunmaktan korkma

Biriktirme ve Koleksiyon içerikli obsesyonlar

Çöp konutlar

Dinî içerikli obsesyonlar

Dinî şeylere saygısızlık etmekten korkma

Farkıda olmadan günah işlemekten korkma

Simetriye ve harika düzenliliğe ait obsesyonlar

Simetri ve düzenlilikle çok meşgul olma.

KOMPÜLSİYONLAR

Yıkama ve temizleme kompülsiyonları

Çok ya da ritüelleşmiş bir biçimde el yıkama

Ritüelleşmiş beden bakımı ya da çok yıkanma, diş fırçalama

Mikrop kapmamak için çeşitli çok tedbirler almak

Denetim kompülsiyonları

Kapıları, kilitleri, gaz ocağını, elektrikli aletleri ya da otomobilin el frenini denetim etme

Diğerlerine ziyan verebilecek bir şeyler olup olmadığını denetim etmek

Kendine ziyan verebilecek bir şeylerin olup olmadığını denetim etmek

Olumsuz bir durumun ortaya çıkıp çıkmayacağını denetim etmek

Yanlış yapıp yapmadığını denetim etmek

Hasta olup olmadığını denetim etmek,bunun için daima doktora gitmek

Nizam ve düzenleme/toplama kompulsiyonları

Eşyaları, şeyleri bir nizama koyma

Elbiseleri düzenleme, toplama

Koleksiyon kompulsiyonları

Eski gazeteleri, çöp torbalarını biriktirme

Çöpleri ayıklayarak saklamak, biriktirmek

Gerekli gereksiz her şeyi biriktirme

Çeşitli ritüeller

Sayma ve denetim dışı zihinsel ritüeller

Her şeyin bir listesini yapma

Şeylere dokunma, vurma ya da sürtme

Göz kırpma ya da sabit bir biçimde bakma

Ritüelleştirilmiş yeme davranışları

Trikotilomani yani saçları ya da kaşları yolma

Obsesif yavaşlık

Detaylarla o kadar çok ilgilenirler ki işleri bitmez harekete geçemezler, örneğin kolay bir şeye karar vermekte zorlanabilirler bunun için saatler hatta günler harcayabilirler ya da konuttan çıkmaları çok fazla vakit alabilir.

Olağan olan ile patolojik olan (hastalıklı olan) ortasındaki farkı nasıl anlayacağız?, Bu kanıların ve davranışların kişinin günlük hayatını ne kadar etkilediğine onun ne kadar vaktini aldığına ve hatta bazen kişinin bunlardan ne kadar rahatsız olup olmadığına bakmalıyız.

OKB sorunu yaşayan bireyler, kendi niyetlerine odaklıdırlar ve kendi kanılarından ve aksiyonlarından de korkmaktadırlar. Örneğin, abartılı tehlike, mükemmeliyetçilik, belirsizliğe tahammülsüzlük, abartılmış sorumluluk, fikirlerin denetim edilebileceğini düşünme, niyetlere çok kıymet verme (yani kişi niyete o derece paha verir ki o kanıyı harekete dökmekle birebir kefeye koyar fikirlerini.) Oluşan tehdit, tehlike algısı ve kendini sorumlu tutma düşünme doğal olarak korkuya yol açar. Bu telaştan kurtulmak için nötralize etme davranışları yani kompülsiyonlar yapar böylelikleri felaketlerin önüne geçtiğini düşünür yani kompülsiyonu onu felaketlerden korumuştur. Bunu tekraren yaptıktan sonra bu niyetine olan inancı artar. Sonuçta kişi hem değerlendirmelerinin doğruluğuna ve mümkün tehlikelerden sorumlu oluşuna ait kanısı katılaşır, pekişir.

Kaynak Site İsmi
Hekim Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/obsesif-kompulsif-bozukluk13