Çocuklarda Sorun Davranışlar

ri, aile ortamında yaşadıkları, okul ile uyumsuz olmasına sebep olan durumlar, makus rol model alma, kitle bağlantı araçlarının tesirleri ve birçok etken çocuklarda daima olarak tekrarlanan sorun davranışlara sebep olabilir.

Sorun Davranışların Sebepleri Nelerdir?

Çocukların sorun davranış geliştirmiş olmalarının birçok sebebi olabilir. Belirtildiği üzere aileden, okuldan ya da çeşitli dış etkenlerden kaynaklı durumlar daima olumsuz davranışlara sebep olabilmektedir. Fakat davranışların oluşmasına sebep olan etkenler ile çocukların bu davranışları sergilemesinin sebeplerini birbirinden ayırt etmek gerekir. Çocuklar çoklukla aşağıdaki sebeplerden dolayı sorun davranış gösterirler.

Kendilerini söz etmek

İlgi çekmek

İstedikleri bir şeyin yerine getirilmesi için

Engellenme

Yetersizlik hissi

İnatlaşma isteği

Ortamı sevmeme ya da uyumsuzluk

Sevilmeyen bir kişinin ortamda bulunması

Sevilmeyen bir objenin ortamda bulunması

Varolan bir hastalığın tesiri

Sorun Davranışın Fonksiyonları

Toplumsal İlgi ve Dikkat Elde Etme: Kimi davranışlar öbür bireylerin ilgi ve dikkat göstermesi nedeniyle olumlu olarak pekiştirilmektedir. Doğal ortamlarda, uygun davranışlara daha az ilgi gösterilirken; kendini yaralama ve saldırgan davranışlara daha duygusal davranmakta ve daha fazla ilgi gösterilmektedir. Bu nedenle, bu davranışların oluşumu sonucunda sağlanan fizikî temas ile birlikte ilgi ve toplumsal onaylama tabirleri, istemeden bu davranışların olumlu pekiştirilmesini sağlayabilmektedir.

Obje Elde Etme: Toplumsal ilgi elde etmenin yanı sıra yiyecek, obje, oyuncak ve aktiflik elde etme de sorun davranışları olumlu pekiştirmektedir. Gerçekleştirilen pek çok çalışmada, deneklerin istedikleri objeleri almak ya da istedikleri aktifliğe katılmak için sorun davranış gösterdikleri belirlenmiştir. (Doss ve Richle, 1989; Lovass ve Simmons, 1969).

Duyusal Uyaran Elde Etme: Sorun davranışların ortaya çıkmasının ve sürmesinin bir nedeni de bireylerin sorun davranışlar sonucunda görme; işitme ya da dokunma halindeki duyusal geri bildirimler elde etmesi ya da bu geri bildirimleri azaltmasıdır.

Kaçma / Kaçınma: Kimi bireyler sorun davranışlar göstererek, istenmeyen durumlardan kaçmakta ya da kaçınmaktadır. Örneğin, kızından odasını toplamasını isteyen bir anne, kızının bağırıp tepinmeye başlamasıyla “ben döndüğümde oda toplanmış olsun!” deyip odayı terk edebilir. Odaya geri döndüğünde odanın hala toplanmamış olduğunu fark edince, kızıyla uğraşmaktan yorgun düşmüş olarak kendisi toplar. Bu durumda kız öfke nöbetleri göstererek, annesinin kendisinden istekte bulunmasını durduracağını öğrenmiş olur. Böylelikle öfke nöbetini izleyen durumda, annenin odanın toplanmasına ait isteği ortadan kalkmıştır.

Burada yapılması gereken birinci şey sebebi tespit etmek ve davranış değiştirmeye yönelik teşebbüslerde bulunmaktır. Sunulan sorunun şiddeti, sıklığı ve müddeti değerlendirilmeli, ebeveynlerin beklentilerinin gerçekçi olup olmadığı araştırılmalı. Örneğin; düşükten orta sıklığa birçok davranış meydana gelmektedir lakin yalnızca sıklığı artan davranışlar sorun olarak bedellendirilmektedir.

7 yaşındaki İpek’ın annesi kızının daima ağladığını lisana getirmektedir. Şayet İpek istediğini yaptıramadığında haftada dört, beş kez değil de günde dört, beş defa ağlasaydı sorun çok daha farklı olurdu. Annesinden, İpek’ın ağlama şiddetini kıymetlendirmek için, davranış sıklığı grafiği doldurması istendiğinde, objektif olarak toplanan bu bilgiler, İpek’ın ağlama nöbetlerinin annenin kestirim ettiğinden çok daha az sıklıkta olduğunu görmesini sağlar.

Çizelgeler davranış kalıplarının belirlenmesine de yardımcı olabilmektedir. 8 yaşındaki Mehmet’in ebeveynleri davranış sıklığı grafiğini kullanarak öğle atıştırmalarından bir saat sonra ve en sevdiği televizyon programından sonra Mehmet’in öfke nöbetlerinin daha da arttığını keşfederler. Yalnızca Mehmet’in programını değiştirerek öfke nöbetlerini azaltmış oldular.

Sıkıntılı davranışların subjektif bir özelliği de davranışın şiddetidir. Bu nedenle, uygun müdahaleleri belirlemek ve terapi sürecinde davranışta oluşan değişiklikleri saptamak hedefiyle Mehmet’in agresifliğinin şiddeti değerlendirilmiştir. Yapılması gerekenlerden biri de Ebeveynlerin subjektif olarak kıymetlendirdikleri olay ve davranışları objektif olarak değerlendirmelerini sağlamaktır. (1 puan tartışmayı, 2 puan bağırmayı buna misal biçimde derecelendirme 5 puana kadar devam etmekte 5 puan da yumruk ve tekme atmayı belirtmekte ise Mehmet daima 5 şiddetinde mi öfkeli? Çok mu öfkeli? (Yapılan değerlendirmede 3 yahut üstü puan alınması, ebeveyn müdahalesi için kurallar belirlenmesinin faydalı olacağını, 1 yahut 2 puan alınması da yaşanan sorunun bağımsız olarak çözülebileceğini gösterebilir.)

Sorunlu davranışın müddeti de kıymetlidir. İki dakikalık öfke nöbetleri otuz dakikalık öfke nöbetlerinden daha farklı değerlendirilmelidir. Tıpkı halde, şayet 15 yaşındaki Ayşe çöpü çıkarmayı 10 gün yerine yalnızca 10 dakika erteliyorsa Ayşe’nin ebeveynlerine farklı reaksiyon vermesi önerilebilir.

Çocuklar üstte bahsedilen sebeplerden dolayı sorun davranış olarak isimlendirilen davranış biçimlerini tekrarlarlar. Her şeyden evvel, çocuğun daima olarak gösterdiği sıkıntılı davranışın sebebi bulunmalı ve bu sebebin ortadan kalkması sağlanmalıdır. Problemli davranışların değiştirilmesi için uzmana başvurmak gerekebilir. Sorun davranış üzerinde aile ile işbirliği içinde yapılan çalışmalar kısa müddette olumlu sonuçlar vermektedir.

Kaynak Site İsmi
Hekim Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/cocuklarda-problem-davranislar