Eş Seçme Kuramları

ır. Buna nazaran, eş seçerken tarafların özellikleri kendisine benzeyen bireyleri seçmesi gerekmektedir. Bu cins evlilikte, ekonomik durum, dini inanç, ırk, eğitim, yaş, toplumsal bedeller açısından eşlerin kıymetli ölçüde birbirlerine yakın ve benzeri olmaları istenmektedir.

Nitelikler tarafından homojen bir yapı gösteren bu türlü bir ailede, anlaşılmazlık ve çatışma bahislerinin az olacağı, keyifli olma olasılıklarının yüksek olacağı belirtilmektedir. Ayrıyeten bu tıp evliliklerde çıkabilecek meseleler etkileşimin kolay olması nedeniyle, gerçekçi ve objektif yaklaşımlarla çözülebilecektir. Zira eşlerin birbirlerini anlamaları daha kolay olmaktadır.

Eş Seçmede Zıt Özellikler Kuramı

Eş seçiminde “Zıt özellikler kuramına” nazaran (Winch, 1958), eş seçiminde bireylerin kendilerinde olmayan niteliklere sahip olan şahısları seçmelerinin evlilik muvaffakiyetini artıracağına inanılmaktadır. Zıtların birbirinden hoşlanacağı, yönlendirici bir erkeğe, itaatkâr bir bayanın cazip gelebileceği tabir edilmektedir.

Eş seçiminde tarafların birbirine zıt özelliklere sahip olmalarının faydalı ve geçerli olacağı, nitelikleri zıt olan çiftlerin bir ortaya gelmesi durumunda konuşulan husus ve yaşantılar da çeşitlilik ve zenginlik kazanacağı belirtilmektedir.

Zıt nitelikte olanların birbirini çekmesi, eş seçiminde tarafların ferdî niteliklerinin ötesinde diğer şeylerin de bulunduğunu ve eş seçimi ve evliliğin karmaşık bir süreç olduğunu düşündürmektedir.

Birbirini Tamamlayan İhtiyaçlar Görüşü

Birbirlerini tamamlayan ihtiyaçlar kuramı, eş seçiminde, kişisel “gereksinimlerin doyumu”nun değerli olduğunu, benzeyen ve birbirlerini tamamlayan özellikleri olan eşleri muvaffakiyete götüreceğini belirtmektedir (Centers,1975). Bireylerin temel ihtiyaçlarının birbirinden farklı ve kimi ihtiyaçlarında başkalarından daha Değerli olduğunu belirtmekte, cinsiyete nazaran de kimi ihtiyaçların erkekler, öteki kimilerinin ise bayanlar için daha kıymetli olduğuna işaret etmekte, bireylerin birbirlerine “benzeyen” ve birbirlerini “tamamlayan” ihtiyaçlar nedeniyle karşılıklı olarak birbirlerinden hoşlandıklarını vurgulamaktadır.

Uyaran-Değer-Rol Kuramı

Kuramın ismindeki, “Uyaran”, “Değer”, “Rol” sözcükleri, çiftlerin birbirlerini tanımaya yönelik “Kur yapma ve arkadaşlık” periyodunun üç basamağını vurgulamaktadır. “Uyaran-değer-rol kuramını” geliştiren Murstein (1982) nazaran, eşler, kendilerine en âlâ davranmaya çalışan, bireyleri seçerler. Eşler, birbirlerinin “yarar” ve “sadakatini”, ortalarındaki alakaların farklı noktalarında test ederler ve denerler. Bu, eşi sınama ve gözden geçirme süreci, tarafların birbirlerine “kur yapma” devrinin üstte belirtilen üç evresi içinde gerçekleştirilir.

“Uyaran” devri bayan ve erkeğin birinci tanıştığı ve birbirini gördüğü ve birinci izlenimlerin alındığı devirdir.” Başlangıç değerlendirmeleri tarafların dış görünümü, toplumsal ve zihinsel özelliklerine nazaran yapılır. Şayet birinci izlenim düzgün ise ikinci periyot, “değerlerin karşılaştırılması” devrine geçilir. Bu devir bireylerin ilgi, tavır, inanç ve ihtiyaçlarının birbirine uygunluğunun belirlendiği ve “sözel” olarak söz edildiği bir devirdir. Son periyot yahut “rol dönemi” esnasında eşler, evlilikte ve birliktelikte “birbirini tamamlayıcı” yahut “birbirine uyan rollerinin” olup olmadığım test edip denerler ve bir sonuca ulaşırlar.

Kuramlara Ait Kıymetlendirme

Eş seçmeye ait farklı kuram ve görüşleri birlikte değerlendirip eleştirenler daha çok “ortak özellikler” görüşünü desteklemekte, eş seçiminde ortalarındaki benzerlikleri çok olan bireylerin kuracağı evliliklerin başarılı olma bahtının daha yüksek olabileceğini belirtmektedirler. Bu görüşte olanlar, muhakkak yaşa kadar etrafları, gereksinimleri, his ve kanıları farklı iki kişi, bayan ve erkek, bir ortaya geldiğinde, “benzer” tarafların çok olmasının birlikte yaşamayı kolaylaştıracağını, ortak Özellikler çoğaldıkça evlilikte ahenk bahtının da artacağını söz etmektedirler.

Ülkemizdeki Eş Seçimi Yaklaşımları

Ülkemizde “eş seçimi” konusunda iki temel yaklaşım izlenmektedir. Bunlardan, birinci yaklaşımda, gençler kendi ortalarında anlaşıp müstakbel eşlerini belirledikten sonra ailelerinin onayına sunmakta, ikinci yaklaşım da ise, aileler çocukları ismine, eşleri seçmektedirler.

Klâsik Eş Seçme Yaklaşımı

Bilhassa kırsal kesimde oğullarını evlendirmek isteyen aileler; yakın akraba ve komşulardan başlayarak, tanıdıkların da yardımıyla kız aramaya çıkmaktadırlar. “Görücü” adabı diyede bilinen bu metotta, görücü kümesi, kızları bulunan uygun meskenleri ziyaret ederek bir “gözlem” kümesi üzere çalışarak, kızlarla ilgili bilgi toplarlar. Görücülükte kızın hamaratlığına, paklığına, hürmetine, sadakat ve saflığına, ailenin geçmişine ve sosyo-ekonomik özelliklerine dikkat edilerek, gelin adayı ya da adayları belirlenmektedir.
Daha sonra bu aday yahut adaylar yakın takibe alınarak izlenmekte, bazen baskın niteliğinde habersiz ziyaretler de yapılarak hamaratlığı, paklığı yerinde görülmektedir. Bu müşahede ve ziyaretlerle kız; hem “kadınlık statüsü” bakımından hem de kız ziyaretlerin davranışlarını manasını ve nedenini bildiği için “evlenmeye isteği olup olmadığı” açısından test edilmekte, bir tıp nabız yoklaması yapılmaktadır. Böylelikle gelin adayları işbirlikleri, hünerleri, namuslu, terbiyeli ve saygılı oluşları, meskenlerine ve törelerine bağlılıkları, evlenmeye olan istekleri üzere özellikleri bakımından belirlenerek bir çeşit sıraya konmaktadır.

Kız İsteme

Aile, oğulları için eş seçimini yapıp karara vardıktan sonra, erkek meskeni evlenme isteğini açıkça kız meskenine iletmek üzere, “dünürcü” ismi verilen bayan ve erkeklerden oluşan bir küme evvelce kararlaştırılan bir gün ve saatta, kız meskenine sarfiyat, “Allah’ın buyruğu, Peygamber’in kavli” üzere oğullarına kızı isterler. “Kız konutu naz evi” olduğu için, çoğunluk, birinci ziyarette kız konutunun büyükleri “evet” karşılığı vermezler ve ziyaretler birkaç defa yapılır. “Düşünme” sürecinin sonunda taraflar muahedeye varırlarsa, “Hayırlı olsun, Allah mesut etsin”, dilekleri ile dua edilir, kahve, şeker, lokum vb. ikramlar yapılır. Böylelikle, “kız bitirilmiş” olur. Görücü yöntemi ile kız istemelerde, kız ve oğlan ortada görünmez. Kentlerde ise damat ve gelin adayları da bu toplantılarda yer alabilmektedirler.

Kelam Kısmı

Kelam kesiti; geleneklere nazaran evliliğin birinci adımı, iki aile ortasında evililik, bağını başlatan “sözlü bir anlaşma” ve bu alakanın topluma ilan edilmesi geleneğidir. “Söz kesimi” dünürcülük ya da kız bitirmeden sonra kız ve erkek ailesinden akraba kümesinin davet edildiği bir toplantıda, “karar” herkese ilan edilerek gerçekleştirilir. Bu merasimde gençlere yüzükleri takılır, çeşitli armağanlar verilir hem de çocuklara alınacak eşyalar, çeyiz, düğün tarihi, vb. mevzular karşılıklı konuşulur ve karara bağlanır. Kelam kesiti, Türk Uygar Maddesindeki “Nişanlılık” yerine geçen bir süreç üzere düşünülebilir. Lakin istenirse daha kalabalık bir küme ile nişan da yapılmaktadır.

Nikah

Kelam bölümünde ya da sözel ve yasal bir evlenme kelamı olan Nişandan sonra, eş seçme ve evlenme süreci, yasal bir evlilik mukavelesi olan “Nikah” yapılarak gerçekleştirilir.

“Tanışıp Anlaşarak Evlenme” Yaklaşımı

Toplumdaki süratli değişim ile birlikte klasik evlenme tekniği olan görücü tarzı, yerini “tanışarak evlenmeye” bırakmaktadır. Tanışarak evlenme, görücü tarzının birçok sakıncasını giderse de, yeni öbür sakıncaları beraberinde getirmiştir. Aslında, eş seçme sorunu üniversal bir sorun olup, her toplumda kelam bahsidir. Aykırı cinsten farklı, hayal ve beklentiler içinde olan iki kişinin evlilik öncesinde tanışıp birbirlerini gereğince tanımaları kolay olmamaktadır. Öteki bir konu, çiftlerin münasebetleri ve seçim sürecinde romantik çekicilik faktörün eğir basması mümkünlüğüdür. Taraflar birbirlerini akıl ve mantık ölü-çeleriyle değil, daha fazla duygusal tavırlar altında incelemekte, başlarının gerisindeki evlenme isteği birbirlerine fakat en yeterli taraflarım göstermeye, karşı tarafın güzeline gitmeyeceği sanılan zaaf ve eksikliklerini gizlemeye uğraş etmektedirler.

Bu türlü bir seçimde, evlilikten sonra arkadaşlık devrinin romantik hisleri yatışıp da birbirlerini akıllarının gözleriyle görmeye ve özentisiz, oldukları üzere gözükmeye başladıkları vakit, uyuşmazlıkların da ortaya çıkma mümkünlüğü artmaktadır. Gerçekleşmesi güç hayaller evliliğin doğal olması gereken gerçek ve gerekleri karşısında eşlerin hayalleri karar, kararmakta bekleyişleri gerçekleşmemiş, mutsuz insanlara dönüşmekte, uyuşmazlıklar, birbirlerini tenkit, hatası başkasının üstüne yükleme teşebbüsleri başlamaktadır. Tanışıp anlaşarak eş seçme ve evlenme durumda olan çiftler, birbirlerini görmeli, konuşmalı, hal ve konuşmalardan birbirleri hakkında fikir edinmeli akılcı ve gerçekçi bir tavır izleyerek kararlarını vermelidirler.

Kaynak Site İsmi
Tabip Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/es-secme-kuramlari