Çocuklarda İnatçılık

ışı tekrarlar. Gözünün içine baka baka hem de.

İstenmeyen davranışları tekrarlayan bir çocuğun emeli, sizi kızdırmak ve zahmetten çıkarmak değildir. Niyeti, koyduğunuz kuralın yahut istemediğiniz davranışın ne kadar değerli olduğunu test etmektir. Siz tıpkı olumsuz davranışa birebir UYGUN yansıyı gösterdikçe, çocuğunuzunduygularını anlayarak ona şefkatle yaklaştıkça inatlaşmaya gereksinimi kalmayacaktır.Çocuğun gereksinimi, şefkat ve sevgi dolu dokunuşlar, sevgi ve anlayış dolu bakışlardır.

Anne-baba bu süreçte çocuğun üzerine çok fazla giderse, çocukla inatlaşırsa, cezalar verirse hem bu kritik devir sağlıklı bir halde atlatılamamış olur, hem de davranış sorunu haline dönüşebilir.

İkinci kritik periyot “2,5 yaş dönemi”dir. Kas, kemik ve hudut sistemi istikametinden yani fizyolojik olarak süratli bir gelişme gösterdiğinden, ahenk sağlamakta zorlanır. İstikrarsız, kararsız, olumsuz, her şeye ‘Hayır!’ diyen isyancı bir kişilik stantlar. Ruhsal taraftan de “bağımsızlık çabası” içindedir. Yardım istemez, her şeyi kendi başına yapmak ister. Bir yandan da her istediğini kendisi yapamadığının da farkındadır. Bu nedenle engellenmişliğin gerginliğini yaşar.. Aslında bu davranışlarıyla “ben de varım, benim kanılarım de bedelli ve geçerli” demektedir.

Çocuk, yavaş yavaş kendi varlığını keşfeder ve kendini kabul ettirmek için efor gösterir. Pek çok istikrarsız davranış gösterir. Çok istediği bir şeyi, birdenbire “ben artık onu sevmiyorum” diyebilir. Bu periyotta anne ile çocuk ortasında en sık çatışmalar tuvalet ve paklık konusunda yaşanır. Anne babanın yapacağı en düzgün şey, bir yıldan fazla sürmeyecek olan bu periyotta, çocuktan sevgisini esirgememek ve sıkıntı da olsa sabretmektir. Devir sağlıklı bir biçimde atlatılırsa, çocuk resen sakinleşir ve rahatlar.

Üçüncü kritik periyot “4 yaş dönemi”dir. Bu periyotta çocuk kendi başına buyruk, başına estiği üzere hareket eden, sağda solda dolaşan, çok konuşan, istekleri hiç bitmeyen, durmadan soru soran lakin karşılığını dinleme sabrı göstermeyen, başladığı işi yarım bırakan sabırsız bir çocuktur. Lakin bununla bir arada 2,5 yaş çocuğu kadar inatçı değildir. Sabırla soruları cevaplanmalı, istekleri kurallar ve imkânlar dâhilinde karşılanmalıdır. Kritik detay yeniden çocuğun şefkatle karşılanmasıdır.

Dördüncü kritik periyot “6 yaş dönemi”dir. İnatçı ve olumsuz davranışlarıyla güya 2,5 yaş çocuğu geri gelmiş üzeredir. Anne babalar 5 yaşındaki o uyumlu ve uzlaşmacı çocuğun nasıl olup da bu türlü zıt bir kişilik sergilediğine mana veremezler. “Bu çocuğa ne oldu, birden huyu çok değişti?” derler. Çocuğun kritik periyotta olduğu unutulmazsa, okula başlama sürecine sağlıklı ve başarılı bir biçimde geçilecektir.

Beşinci ve son kritik devir “ergenliğe geçiş dönemi”dir. Çocuk 12-13 yaşlarında süratli bir cinsiyet hormonları salgısına maruz kaldığından, bu süratli değişime ayak uydurmakta zorlanır. Küçük şeyleri sorun yapar, çabucak ağlar, çabuk kızar, tenkide ve nasihate sert reaksiyon verir. Sizler daha ikazlara ve nasihate başladığınız anda, sıkılmaya ve sizi dinlememeye başlar. Fiziki görünümünü çok önemser. Tek bir sivilce bile onu hayata küstürebilir. Okul muvaffakiyetinde düşme görülebilir. Odası dağınık, ekseriyetle duvarları posterlerle kaplıdır. Yüksek sesle müzik dinler. Verilen harçlığı beğenmez. Modaya nazaran giyinme, erkeklerde saç uzatma ve marka takıntısı başlayabilir. Bu devirde de genç ergen, kişiliğinin kabul edilmesi için etrafındakilerle inatlaşır ve çatışır.

Unutulmamalıdır ki; bundan evvelki kritik devirleri sağlıklı bir biçimde atlatan, kurallar içinde özgür kalan, anne babanın müsamaha ve sabrıyla büyüyen, sevildiğinden ve bedel verildiğinden emin, özgüven duygusu gelişmiş çocuklar ergenliğe geçişi kolay atlatırlar.

Artık kritik periyotlarla sonlu kalmayan, davranış sorununa dönüşmüş olan İnatçılığı inceleyelim.

Davranış Bozukluğu Olarak İnatçılık

İnatçılığın davranış bozukluğu olarak kabul edilmesi için, kelamı edilen yaşların dışında da çocuğun inatçı davranışlarının ağır olarak sürüyor olması gerekmektedir. İnatçı çocuk, öfkesini sağlıklı bir halde yaşayamayan, kendisini tabir edemeyen çocuktur. Artık bir davranış bozukluğu olarak inatçılığın nedenlerini inceleyelim.

İnatçılığın Kimi Nedenleri:
Bedensel rahatsızlıklar, geçirilen ateşli hastalıklar,
Çocuğun olağan inatçılık periyotlarında (kritik dönemler) çok üzerine gidilmesi,
Tuvalet eğitimi sırasında kuvvetli bir süreç geçirilmesi,
Yemek yemesi konusunda çocuğun çok fazla üzerine gidilmesi,
Çok titiz ve detaylara ehemmiyet veren anne modelleri,
Çocuğun isteklerini yerine getirme konusunda istikrarlı ve dengeli olmayan tavırlar,
Çocuğu “inatçı” olarak etiketlemek,
Anne babaya kızan çocuk, bilinmeyen bir öç alma hissiyle inatçılık yapabilir.
Kardeş kıskançlığı, kardeşinin kendisinden daha fazla sevildiği fikri,
Baskıcı anne-baba tavrı,
Çocuğu inatçılık davranışına iten sebeplerden biri, birçok vakit anne-babanın da onunla birlikte birebir lisanı kullanarak inatlaşmasıdır. İnatlaşmakla, kararlı tavır birbirinden farklıdır. Kararlı tavır geliştirmek, istemediğiniz bir davranış yaptığında tavrınızın daima tıpkı olmasıdır. İnatlaşmak ise, karşılıklılık gütmektir. Sen yatağını toplamadın, ben de sana yemek hazırlamayacağım üzere.

Artık anne-babaların çocuğundaki inatçı davranışları olabildiğince azaltmak için neler yapabileceğine bir bakalım:

Çocuk gelişimi ve psikolojisi ile ilgili gerçek bilgilere sahip olmak, anne babaların işini kolaylaştıracaktır. Bunun için kitaplardan, eğitim seminerlerinden, anne-baba okullarından ya da bir uzmandan yardım alabilirsiniz.

Çocuk yetiştirirken olabildiğince esnek, şefkatli, sevgi dolu, saygılı, hoşgörülü, sabırlı ve paylaşımcı olunmalıdır. Tıpki biz yetişkinlerin bunlara muhtaçlığı olduğu gibi!

Tuvalet ve beslenme eğitimi periyotlarında baskıcı ve ısrarcı olunmamalıdır. Annenin tuvalet eğitimi yahut yemek konusunda çok katı ve ısrarcı oluşu, çocuğu pasif direnmeye götürür. Çok karışan, çok söylenen, detaylar üzerinde çok duran, mükemmeliyetçi bir anne, çocuğunu bu türlü bir savunma yoluna basitçe itebilir.

Çocuğunuz sizinle inatlaşırken, onu cezalandırmak yerine inatlaşma nedenleri bulunmalı ve tahlil yolu bulma tarafında efor gösterilmelidir.

Aile, toplumsallaşmayı öğrenebilmesi için kabul edilmiş uygun davranış biçimlerini içeren birer model oluşturmalıdır; çocuğuna örnek olmalıdır.

Aileler, çocuğun haklı istek ve gereksinimlerine duyarsız kalırken, huysuzlandığında onu başından savmak için yerli yersiz beklentilerini karşılayarak inatçı olmasına davetiye çıkarabilmektedirler. Oysa çocuğa muhakkak kurallar koyularak, haklı istekleri karşılanırken, yerli yersiz isteklerini karşılamama konusunda kararlı olunmalıdır.

“Hayır” diyen çocukla alay edilmemeli, ceza ile korkutulmamalı, kimin güçlü olduğunu ispatlamak için güç kullanılmamalıdır. Bazen çocuk sizin sevginizi, sabrınızı, kendisine ne kadar katlanabildiğinizi denemek için “Hayır” diyerek inatlaşabilir. Yerli yersiz sonlanır, bağırıp çağırır ve hele ceza verirseniz “Haklıymışım, beni sevmiyorlar” diye düşünebilir.

İnadını fazla önemsediğimiz, kızdığımız yahut üzüldüğümüz vakit çocuğunuz, inadı size karşı bir silah olarak kullanabilir. Zira sizin kendisini sevmediğinizi düşünüyordur.

Sabah kahvaltısına kalkmak istemeyen bir çocuğun zirvesine dikilip “Haydi kalk kahvaltı hazır” diye ısrar etmeye gerek yoktur. Aslına bakarsanız, kahvaltıyı birlikte hazırlamayı, onun çok hoş bir halde bunu yapacağına güvendiğinizi söyleyebilirsiniz. “Bakalım neler yapacağız birlikte” üzere merak ve istek uyandıracak formda konuşabilirsiniz. Hala kalkmak istemiyorsa “Seni anlıyorum, yataktan kalkmak sana güç geliyor şuan. Ne yapabiliriz yavrum? Ne istersin?” üzere hislerini yansıtarak anlaşıldığını hissettirmeniz faydalı olacaktır. Emel, şefkat, sevgi ve saygıyı her daim çocuğumuza iletmemizdir.

Çocuk eğitiminde, cezalara yer verilmemelidir. Çocuk yalnızca yaptığının bedelini ödemek zorunda kalabilir ve bunu da doğal bir öğrenme yolu olarak yapmalıyız. Ders vermek, ceza vermek için değil. Bu bedel ödeme, yaşına ve gelişimine uygun halde olmalıdır. Tez etmezseniz, uçağı kaçırırsınız, üzere..

Aile büyükleri, çocuk terbiyesine fazla müdahale ederek anne ve babanın işini zorlaştırmamalıdır. Çocuğu dilediği üzere eğitmek, öncelikle anne ve babanın hakkıdır. Bunun olması bizim toplumumuzda gerçekleştirmek biraz zordur; “Anne-babanın yanında çocuk terbiye edilmez” fikri hâkimdir. İş birliğine giren aile büyükleri ile bu iş çok daha kolay oluyor elbette.

Çocuğa isteklerini olumlu bir lisanla söz etmesi hatırlatılmalı, haklı istekleri yerine getirilmelidir. Yerine getirilmeyen haksız ve vakitsiz isteklerin sebepleri açıklanmalı; birtakım isteklere kavuşmak için gerekiyorsa beklemesi ve sabretmesi gerektiği öğretilmelidir. Yeniden bunu inatlaşarak, duymazdan gelmeyerek, dayatarak değil, sevgiyle yapmaya muhtaçlığımız vardır.

Çocuğa isteklerini ertelemesi ve bu istekleri denetim altına alması konusunda takviye olunmalıdır.

Arkadaşları ve başka yetişkinlerle nasıl sağlıklı bağlantı kurabileceği konusunda yardımcı olunmalıdır.

İnatçı olan bir çocuğun inatçılık davranışını pekiştirebilecek ve devamına yol açacak her türlü tavır ve davranıştan kaçınılmalıdır.

Kuralları belirlemede ve uygulamada, aile üyeleri ortasında ahenk ve kelam birliği olmalıdır; bunda kararlı ve dengeli olunmalıdır. Babanın onaylamadığı bir davranışı yahut isteği anne gülerek karşılar yahut “çocuğun üstüne gitme” diyerek müdafaaya kalkarsa çocuk neyin gerçek neyin yanlış olduğunu öğrenemez, başı karışır.

Kurallar; çocuğun yaşına uygun, gerekli, anlaşılır ve mümkün mertebe az olmalıdır. Gereksiz hususlarda ve detaylarda fazla kural ve yasaklama getirirseniz bir müddet sonra çocuğunuza çok fazla “Hayır” demek zorunda kalırsınız. Bu da çocuğunuzda, kendisine güvenilmediği ve her şeyi yanlış yaptığı duygusu uyandıracak ve sizinle daha fazla inatlaşacaktır.

Çocuğa ne kadar çok “Hayır” derseniz onun inatçılığını körüklemiş, size “Hayır” demesine yer hazırlamış olursunuz. Bir şey yapmasını istediğimizde yahut hudut koyduğumuzda, sözlerimizi “Hayır” karşılığı almayacağımız formda ayarlamamız gerekir. Bunu söyleme üslubumuz, gözlerimizdeki sevgi sözü, vücut lisanımız, ses tonumuz, kararlı yüz sözümüz kıymetlidir. Daima, gerekli-gereksiz, sadece biz o denli istiyoruz diye, açıklama yapmadan “Hayır” dersek, “Hayır” demeyi öğretiriz. Üstelik bu türlü bir davranış, çocuk için haksızca olacaktır.

Bir kere “Hayır” dediğiniz şeye, zorlanınca “Evet” deme yanlışına düşmeyiniz.

Çocuğu hırpalamak ve yıpratmak; hem temelde büyük bir haksızlık ve yanlışlıktır hem de çocuğunuzun onurunu inciterek sevgiye ve kıymete layık olmadığı inancıyla ömrünü sürdürmesine neden olacak davranışlardır. Bundan kaçınmalısınız.

Her çeşit davranışta olduğu üzere, bu bahiste da çocukları etiketlemek yanlıştır. Diğerlerinin yanında adeta o yokmuşçasına, “Bu çocuk çok inatçı, yaramaz, hiç kelam dinlemiyor” halinde konuşulursa, çocuk da bu etiket üzerinden hareket edip, inatçı davranışlarını sürdürebilir. En kıymetlisi de yüreğinde açılan incinmişlik yaralarının tamiri çok zordur. Olumsuz davranışlarla sevgi ve ilgiyi kazanmaya alışan çocuk, vakitle bu davranışı ömür usulü biçimine getirebilir ve inatçılık kişiliğinin bir kesimi olabilir.

Son olarak; kendi kişiliğinizin inatçı taraflarını bulup, kabullenip, buna tahlil bulmaya çalışır ve çocuğunuza olumsuz model olmaktan vazgeçerseniz, hem kendiniz hem de çocuğunuz için kıymetli bir adım atmış olursunuz.

Kaynak Site İsmi
Tabip Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/cocuklarda-inatcilik