Çocuk Gelişiminde Mükafatın Olumsuz Tesiri

risi verdiklerini düşünürler. Halbuki tersine vermek istedikleri iletilerin tam zıddının algılanmasına sebep olurlar.

Çocuk gelişiminde ailelerin gerçek bildikleri en büyük yanlışlardan biri “ödül yöntemi”dir. Yapılan araştırmalara nazaran Rochester Üniversitesi’nden Prof. Edward Deci ve Stanford Üniversitesi’nden Prof. Mark Lepper, mükafatın yararlı bir sistemden çok çocuklara ziyan veren bir metot olduğunu savunmuşlardır. Bunun yanı sıra, Alfie Kohn, “Tutumları olumsuz etkileyen en büyük etken, öğretmenlerin ve ailelerin kullandığı ödül ve övgü mekanizmasıydı” diyor.

Ailelerin yapmaya çalıştığı şey nedir? Çocuğun yapmak istemediği ya da yapmaktan hoşlanmadığı, lakin ailelerin yapılması gerektiğine inandığı durumlar için çocuğu ödüllendirerek bu tavrın devamını sağlamaktır. Pekala çocuğunuz tüm gün televizyon izlediği için ya da fast food yemek istediği için ya da bütün gün yapmaktan en keyif aldığı şeyi yapıp, oyun oynadı diye onu ödüllendirir miyiz? Birçok aile bunları yapmaz. Zira bunlar aslında çocuğun yapmaktan keyif aldığı şeylerdir. Pekala hangi durumlarda onları ödüllendiririz. Ödevlerini yaptığı için, okula problemsiz gittiği için, ders çalıştığı için, sizin istediğiniz yemeği yediği için ödüllendiririz. İşte tüm bunlar çocukta, “Bu yaptıkların keyifsiz ve sıkıcı şeyler, biliyorum bunu yapman güç olacak lakin yapabilirsen bu girdiğin zahmetten ötürü seni ödüllendireceğim.” İletisi vermektedir. Zira çocuk şunun farkında; yapmaktan keyif aldığı ve severek yaptığı şeyler için ödül almıyor. Okulda hoş bir şey olsaydı ödül almasına gerek kalmazdı. Ödev yapmak keyifli bir şey olsaydı annesi esasen bunu yaptığı için ona ödül vermezdi. Tüm bunlar keyifsiz şeyler olduğu için onu ödüllendiriyorlar diye düşünmeye başlayacak ve farkında olmadan ona bu iletisi vereceksiniz. Okula sıkıntısız gelmesi, onun zati sorumluluğudur. Problemsiz geldiği vakitler, bunu onun isteyerek ve severek yaptığını gösterir. Bu durumda sizin onu ödüllendirmeniz tıpkı vakitte onun okul hakkındaki olumlu algısını değiştirir ve bunu severek, isteyerek yapmasındansa ödül için yapmasına sebep olur. Ödül olmadığında okul da ona keyif vermemeye başlar. Bu durumda siz onu okula göndermek için devamlı ödül vermek zorunda kalırsınız. Ve bu mükafatın bedeli, büyüklüğü giderek artmak zorundadır. Zira daha evvelki verdiğiniz mükafatın daha altında olan bir ödül onu tatmin etmeyecektir ve daha fazlasına sahip olabilmek için okul konusunda giderek sizi daha da zorlamaya başlayacaktır. İnsanların, sahip oldukları şeylere alışıp, o şeylerden daha az keyif almalarına, psikologlar “hedonistik adaptasyon” diyor ve hedonistik adaptasyondan ötürü beşerler ödüllere alıştıklarından birebir mükafatla motive olmazlar. Çocuğu tekrar motive etmeniz için de mükafatı değiştirmeniz ya da daha büyük bir ödül vermeniz gerekir ki bu da sürdürülebilir motivasyon aracı değildir. Bir noktadan sonra tıkanırsınız. Çocuk da ödül olmayınca o işi yapmayı bırakır. Buda çocuğun mükafatla iş yapmaya alışmasına ve kendi sorumluluğunda olan şeyler için bile ödül talep etmesine sebep olur. Bu biçimde de sorumluluk şuuru gelişmez.

Bu türlü durumlarda çocukla sorun yaşıyorsak, yapılması gereken birinci şey çocuğu değil, kendimizi ve bakış açımızı değiştirmek olmalıdır. Kendimizi değiştirmek de yalnızca davranışlar seviyesinde değil, niyet seviyesinde de olmalıdır. Fikrimizi değiştirmeden yapacaklarımız, sonuç vermeyecektir. Çocuk yetiştirmede bir kolay olan vardır bir de gerçek olan. Gerçek olan anlayışı yerleştirmek vakit ve efor ister. Bugün kolayı seçen, yarın zorla uğraşır.

Kaynak Site İsmi
Hekim Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/cocuk-gelisiminde-odulun-olumsuz-etkisi