Öğrenilmiş Çaresizlik
Çocuğunuza ”yapamadın-yine başaramadın” demek ya da daima onun yanında olup, onun yerine bir şeyleri yapmak çocuğunuzu öğrenilmiş çaresizliğe …
et çok sayıda başarısızlık yaşadıysa; tekrar denese de; nasılsa olayların onun denetiminde
olmadığından; o hususta asla muvaffakiyete ulaşamayacağını düşünerek adım atmamasıdır. Bu karamı Seligman literatürüne kazandırmıştır. Seligman; öğrenilmiş çaresizliği şöyle söz eder; insanların denetiminin dışında olan olumsuz durumlarla müsabakası sonucunda ortaya çıkan çaresizlik duygusu ve motivasyon eksikliği.
Gerçek çaresizlik mi öğrenilmiş çaresizlik mi?
Çaresiz kalınan durumlar olması olağandır. Belirli bahislerde tahlil üretmek güçtür ya da tahlili yoktur ve kişi çaresiz kalabilir. Lakin öğrenilmiş çaresizlikte; sahiden çaresiz olmadığımız halde çaresiz olduğumuzu zannederek, çözebileceğimiz sorunu da motivasyon eksikliği ve öğrenilmiş çaresizlik nedeniyle çözmek için bir şey yapmayarak,baştan kabullenmektir.
Öğrenilmiş çaresizlik nasıl anlaşılır?
Kişi yaşamaya karşı heveslerini kaybetmeye başlar. Yalnızca mecburi olduğu için o işleri yapmaya devam eder. Örneğin; geçim sağlayabilmesi için üzere. Bu da önemli manada yaratıcılığı ve verimliliği maniler.
Düşünme ve algı yetilerinde zayıflama olur. Dilek ettikleri şeye ulaşmanın kendi elinde olmadığını düşünen kişi; yaşama karşı bir şeyleri istemeyi de bırakır. Bununla irtibatlı olarak da kendi seçimleri kıymetsiz gelmeye başlar ve özgüvenlerinde zayıflama olur. Acıyı kabullenmeye başlarlar hem fizyolojik, hem ruhsal acıdan bahsediyorum. Örneğin; iş yerinde işvereni tarafından mobinge maruz kalan birisinin, bununla baş edemeyeceğini düşünüp, bunu kabullenmesi üzere.
Öğrenilmiş çaresizliğin nedenleri nelerdir?
Daima aşağılanmaya ya da hor görülmeye maruz kalmış olabilir. İnsanlara inancını kaybetmiştir.
Olumsuz etraf şartları buna neden olabilir. Örneğin; maddi durumu düşük birisinin otobüse binmek
zorunda olması ve o otobüsün daima saatinde gelmemesi nedeniyle kişinin işe geç kalması üzere. Halbuki
kişi vaktinde konuttan çıksada, mevcut kuvvetli şartlar nedeniyle işyerine geç kalmakta ve sorumsuz olması ile suçlanmaktadır. Kişde bir mühlet sonra bunu kabul edecektir.Eğer kişi birebir yahut farklı durumlarda başarısızlıkla karşılaştıysa ya da oburlarının olumsuz ömür tecrübelerini dinleyip etkilenmiş yahut tecrübelenmiş ise bunlar öğrenilmiş çaresizliğe neden olabilir.Kişinin kendi ruhsal problemleri ya da kendisine yahut etrafına karşı olan itimat meseleleri varsa öğrenilmiş çaresizlik yaşayabilir. Gerilimli bir iş ortamı; baskın anne-baba tavrı; kişinin toplumsal ortamdaki hareketsizliği de değerli etkenlerdir.
Öğrenilmiş çaresizlikle baş etmek ismine ne yapılmalıdır?
”Yine yapamadın” vb. üzere suçlayıcı ve yapan olmayan tenkitler yapılmamalıdır. Bireye uzunluğunu aşan
vazifeler verilmemelidir. Zira kişi bu verilen vazifeleri zati yapmaya yetişemeyeceğinden yeterlice
motivasyonu bozulacaktır. Bunun yerine kişinin düzeyine uygun basamaklı ödevler verilmelidir. Böylelikle motive olması ismine, kendisini başarılı hissedecektir. Anne-babanın düzgün bir rol modeli olması çok kıymetlidir. Zira ebeveynler de bu karamsarlığı yaşar ve sorun odaklı ilerlerse, çocuklar da onları rol modeli alacaklardır. Kişinin muvaffakiyetleri takdir edilmelidir, kusurlar kabul edilip ve doğrular sakince gösterilip ilerlenirse kademe kaydedilecektir. Anne-baba birbirini eleştirmemelidir; daima tartışma içeren bir ortam olmamalıdır. Bu türlü bir ortamda yetişen ve yaşayan kişi kendisini mutsuz hissedecektir ve yaratıcılığı kısıtlanacaktır.
En değerli noktalardan biri de; siz ya da etrafınızda birisinin öğrenilmiş çaresizlik yaşadığını düşünüyorsanız, o vakit kesinlikle bir psikoterapi takviyesi alınması gerektiği unutulmamalıdır.
Kaynak Site İsmi
Tabip Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/ogrenilmis-caresizlik