Başarısızlık Şemasının Kökenleri ve Bağlantılara Yansıması
Bu şemanın kökenleri ebeveyn tavırlarıyla son derece bağlantılıdır. Anne-babanın çocuğu daima ya da sık sık eleştirmesi, “onu sen yapamazsın …
bir tavır göstermesi bu şemanın oluşmasına neden olabilir. Tıpkı biçimdeki öğretmen tavırlarının da bu şemayı oluşturması çok mümkündür. “Aptal mısın sen!” “Salak mısın sen!” “Beceriksiz” üzere yaklaşımlar bu şemanın oluşmasına yer hazırlar. Tekrar tıpkı biçimdeki arkadaş tavırları da bu şemanın doğrulanmasını sağlayabilir. …..kişisi için “O zati güzel koşamaz” ya da “ O zati hiç ders çalışmaz, o zati hiç hoş fotoğraf yapamaz” üzere tavırlar da başarısızlık şemasını oluşumuna neden olabilir.
Bunun yanı sıra anne-babanın, öğretmenin yaptığı kıyaslamalar, çocuğun da kendisini başkalarıyla kıyaslamasına ve kendi içerisinde nasıl olduğundan çok başkalarına nazaran kendisini başarılı, başarısız, uygun yahut makus olarak nitelendirmesine neden olur. Bu durumda başarılı ya da başarısız olması kendisinin denetiminde değil, maalesef diğerlerinin elindedir. Başkalarına nazaran kendisinin nerde ve nasıl olduğunu belirler. Bu zati eğitim ve öğretim sistemimizde temelde yaptığımız bir kusur olduğu için düzeltilmesi de hayli güçtür. Biz düzeltsek sistem bu formda çalışır.
Yeniden yapılan yanlışlardan biri de haksız yere yapılan kıyaslamalardır. Abla ya da ağabeyle ya da kendisinden daha büyük diğeriyle.Bu durumda da abla ya da ağabeyle o alanda uzunluk ölçüşmek güç olacağı için denemekten vazgeçilmiş ve başarısızlık kabullenilmiş olabilir.
Anne-babanın çok başarılı olması yahut yüksek standartlarının olması, mükemmelliyetçi yapıları da çocuğun hiç teğe vakit onlar üzere başarılı olamayacağını ya da onların yüksek standartlarını yakalayamayacağını düşünmesine neden olup vazgeçmeye neden olabilir. Bilhassa bugünkü eğitim sisteminde muvaffakiyet için neredeyse aileleri tarafından yarıştırılan, birer yarış atına dönüşmüş çocukların dert ve anksiyeteleri nitekim düşündürücüdür. Başarılı bireyler yetiştirelim derken ruhsal problemleri olan bireyler yetiştiriyor olabiliriz.
Anne-babanın başarılı olduğunuzu umursamamış ve kâfi seviyede takdir etmemiş olması da bu türlü bir şema oluşumuna neden olabilir. Anne-baba çocukla yarış içerisine girmiş ya da yeniden mükemmeliyetçi tavrını sürdürüyor olabilir. Çocuğun muvaffakiyetleri karşısında “O da bir şey mi ben senin vaktin da şunları şunları yaptım” üzere, çocuğun muvaffakiyetini küçümsemek, çocuğun başarılı olduğu vakitlerle ilgili kendisini tehdit altında hissetmesine neden olabilir.
Okulda, sporda yahut başka alanlarda rastgele bir öğrenme zahmeti, kekemelik, artikülasyon sorunu, fonolojik bozukluk üzere çeşitli konuşma sorunlarının olması, dikkat eksikliği , uyum sorunu yahut motor hünerlerle ilgili bir sorunun olması küçük düşürülmemek için vazgeçmeye neden olmuş ve başarısızlık şeması kabullenilmiş olabilir.
Bunların dışında farklı bir ülkeden, farklı bir yöreden gelmek, maddi durum ya da çeşitli olanaksızlıklar öbürleri tarafından yadırganabilir ya da kişi tarafından rahatsız hissettiren bir şey olarak algılanabilir. Bu durum da kişi kendisini başkalarından daha aşağıda görebilir. Bu nedenle de başarısızlık şeması oluşabilir.
Çocukken ebeveynimizin bizim için gerekli sonları koymamış olması da bizim özdenetim ve sorumluluğu öğrenemememize, başarılı olmak için gerekli disiplin, sistem ve çalışma alışkanlığı üzere marifetleri kazanamamamıza neden olabilir. Bu durum da başarısızlık yaşantısını doğurur ve bu yaşantıyı kabullenebiliriz.
-
Başarısızlık şeması olan şahıslar bağlarında de kendilerini başarısız hissettirecek bireyleri seçiyor olabilirler. Bağlantı de bulundukları bireyler onları sık sık eleştiriyor, kendilerini makûs hissettirecek şeyler söylüyor ya da o denli davranıyor, ezici tavırlarda bulunuyor olabilir. İşin garibi başarısızlık şeması olan bireyler bu tavırlara müsaade verir ve bu şahıslarla olan alakalarına hudut koyamazlar. Öbür halde başarısızlık şeması olan şahıslar kendilerini çok öven, daima kendisinden bahseden şahıslarla birlikte olmayı da seçebilirler. İçlerindeki başarısızlık hissinden kurtulmak için birilerinin onlara başarılı olduklarını söylemelerine muhtaçlıkları vardır. Yani hayatımıza bir formda kendimizi başarısız hissettirecek bireyleri almamız ya da yanında kendini başarılı hissedeceğimiz çok bizi öven ya da kendimize nazaran kıyasladığımızda daha çok başarısız olduğunu düşündüğümüz şahısları alarak içimizdeki başarısızlık hissinden kurtulmaya çalışmamız aslında başarısızlık şemamızın bir sonucu olabilir. Bu türlü durumlarda kişinin sahiden başarılı olduğunu hissedebilmesi, özgüven ve maharet geliştirebilmesi, öz kontrol sağlayabilmesi için öncelikle başarısızlık şemasının kökenlerine inip ondan kurtulması gerekir.
Kaynak Site İsmi
Hekim Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/semasinin-kokenleri-ve-iliskilere-yansimasi