Şemalarımızın Oluşumunda Temel Gereksinimlerimizin Rolü

l gereksinimlerini kâfi bir seviyede karşılayabilmesini ya da karşılayamamasını, seçimlerini, bağlantılarını, muvaffakiyetlerini ya da başarısızlıklarını, hedeflerini etkilediğini söyleyebiliriz. Şemaların oluşumuna tesir eden temel gereksinimlerden kimileri şunlardır:

1. Bağlanma: Birinci başta bebek ile anne ya da bakım veren kişi ortasında bebeğin muhtaçlıklarının kâfi bir şeklide karşılanmasıyla gelişen bağlantıdır. Bebeğin gereksinimleri kâfi seviyede karşılanmıyorsa  anne yahut bakım verenle ortasında inançlı bağlanma gelişemez. Şayet kâfi karşılanıyorsa fakat o vakit inançlı bağlanma gelişebilir. Birinci başta bebeğin dünya algısı annesinden yahut bakım verenden ibaretken gitgide genişler ve anne ile ortasında geliştirdiği bağlanma modelini dış dünyadaki ilgilerine de geneller. “Evet ben sağlam bir yerdeyim” ya da “Hayır ben emniyetli bir yerde değilim” der. İşte bu noktada bir şema oluşmuştur. Bu şema yetişkinlik ömrünü alakalarını, evliliğini vs. tesirler.

2. İlişkin Olma: Bu yeniden çocukluk ve ergenlik periyodundaki gereksinimlerden biridir. Bir aileye ilişkin olma, bir kümeye ilişkin olma, sahiplenilme ve sahiplenme muhtaçlığıdır. Bunun için benzeri ilgi alanları, misal kanılar, misal davranış yahut hisler, manaya ve anlaşılabilme üzere özelliklerin olması gerekir ki çocuk ya da ergen kendisini oraya ilişkin hissedebilsin.

3. Benlik Algısı: Yeniden bebeklik yıllarında temelleri atılan bu algı aslında annenin bebeği ile göz teması kurması, ona dokunması, ona gülümsemesi üzere davranışlarla gelişmeye başlar. Bebek “Evet ben sevilen bir şeyim” ya da “ Hayır ben yeteri kadar sevilmiyorum” algısını geliştirebilir. Bu periyotlarda öbür kardeşlerin varlığı da ehemmiyet taşır. Ya da çocuğa yahut ergene söylenen kelamlar, Başarısızssın, Şişmansın, Akılsız mısın, Sakar mısın, Ne kadar salaksın, Gerizekalı üzere olumsuzluk içeren sözler ya da, sana güveniyorum, bu bahiste senin azimli olduğunu düşünüyorum üzere olumlu tabirler de çok değerlidir.  Nitekim sonuçta olumlu benlik algısı ya da olumsuz benlik algısı oluşur.

4. Özgürlük: Hareket özgürlüğü ve muhtaçlık ve hislerin söz edilebilmesinin özgürlüğüdür. Kişi kendisini söz edebildikçe özgür olduğunu hisseder ve bunun sorumluluğunu alabilir. Bu da çocukluk ve ergenlik devrinde hudutları hakikat belirlemek ve aile içerisinde demokratik bir yapının oluşması ile mümkün olabilir. Yoksa çocuk yahut ergen kendisini engellenmiş hissedecektir .

5. Yeterlilik: Yapılan şeylerde yahut bir şey yapılması düşünüldüğünde kendisini kâfi hissedebilme duygusu da çocukluk ve ergenlik periyodundan itibaren gelişir ve olgunlaşır. Yapılması ve aşılması gereken durumlar olduğunda çocuğu ve ergeni kâfi seviyede desteklemek, kâfi seviyede geri planda durmak da yeterlilik hissini güçlendirecektir. Kavanozu açmak isteyen bir çocuğa “Sen onu yapamazsın bırak elinden kırılacak artık göreceksin” demek yerine “İstersen deneyebilirsin” demek fakat denetim altında tutmak üzere kolay şeylerle yeterlilik duygusu oluşur.

6. Kendiliğindenlik ve Oyun: Yeniden çocukluk periyodunda oyun çocuk için hayatın bir kesimi ve manasıdır. Yapay olmayan zaten içinden geleni söz edebileceği yerdir. Bu zaten kendisini söz edebileceği oyun alanı onun kendisini ve dünyayı manalı kılmasını sağlar. Oyunun içinde  bir nevi hayatın manası vardır ve bu da değerli bir gereksinimdir.

7. Sonlar ve Öz Kontrol: Yeteri kadar sonun olması gerekir, Hiç sonun olmaması, çocuğun gencin dünyayı algılamasını zorlaştırır ve kendini inançta hissetmesini engelleyebilir. Bunun yanı sıra kendi kendisi yönetebilme mahareti de öğrenmeli yaşına uygun olarak muhtaçlıklarını denetim edebilmeyi öğrenmelidir. Ne vakit acıktığını, ne vakit tuvaletinin geldiğini yanlışsız yaşta kendisi karar vermelidir ki hayatının başka evrelerinde da öbür dürtülerini denetim edebilsin. Ne yapacağına nasıl yapması gerektiğine sağlıklı bir biçimde karar verip bununla ilgili sorumluluğu alabilsin.

Bu temel gereksinimlerin insanın kendisini gerçekleştirebilmesini yani içindeki özü ortaya koyabilmesi açısından sağlıklı bir halde karşılanması gereklidir.  Giderilemeyen her temel gereksinim kendine has sorun alanları yani şema alanları oluşturur. Bu durumda bizim yaşantımızı olumsuz tesirler ve bazen biz bunun farkında bile olamayız.

Kaynak Site İsmi
Tabip Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/semalarimizin-olusumunda-temel-ihtiyaclarimizin-rolu