Zihinsel Şemalarımız

ştir. Rastgele bir bilgi ve inanca sahip değildir. Yani insan zihni doğuştan, John Locke’nin ortaya attığı bir kavram olan “Tabula rasa” yani boş levhaya emsal. Zihnimiz doğuştan tıpkı boş bir levha üzeredir. Gün geçtikçe ve çeşitli tecrübelerle karşılaştıkça bu boş levha şekillenmeye, farklılaşmaya ve dolmaya başlar. İnsan doğduğu andan itibaren temel içgüdüsü olan “yaşama içgüdüsü” ile hareket eder ve hayatta kalmaya, jenerasyonunu devam ettirmeye çalışır. Bu süreç içerisinde yapması gereken çok elzem bir şey vardır ki o da “bilgi edinmek”. İnsan bilgi edinmeye neredeyse aç bir halde dünyaya gelir. Zira hayatta kalması ve hayatını devam ettirebilmesi için yapması gereken en değerli şey bilgi edinmektir. İnsan bu bilgi edinmeyi duyu organlarını ve beynini kullanarak temel yaşantıları yolu ile yapar. İnsanın kendisini,  çevresini, dünyayı algılaması hayatta kalması için en değerli muhtaçlığıdır. Bu nedenle insanoğlu bilgi edinme potansiyeli ile dünyaya gelir. Bu potansiyeli ne biçimde kullanacağı; yani kendisiyle, öteki beşerlerle ve dünyayla ilgili ne cins inanç ve tavırlar geliştireceği de  temel yaşantılarıyla direkt alakalıdır. Aslında insanın bu bilgi edinme sürecinin ana rahminden itibaren başladığını söylemek daha gerçek olacaktır. Zira oradayken de duyu organları yolu ile çeşitli tecrübeler edinilmeye başlanmıştır. İşte yaşantılar sonucu edindiğimiz tecrübeler bizim zihinsel yapılarımızı yani şemalarımızı oluşturmamızı sağlarlar. Şemalar her şeye dair geliştirilebilir. Bu nedenle sayılarla belirlenemeyecek kadar çokturlar. Anne şeması, baba şeması, yiyecek şeması, yenilmeyecek şeması,  sert şeması, yumuşak şeması, oyuncak şeması, kalem şeması, insan şeması, otomobil şeması, sandalye şeması, öğretmen şeması, arkadaş şeması, zayıf şeması, şişman şeması, başarılı şeması, başarısız şeması, zeki şeması, hareketli şeması, sakar şeması, hoş şeması, berbat şeması, tatlı şeması, ekşi şeması, güçlü şeması, para şeması, meslek şeması, aşk şeması, evlilik şeması vb. Geliştirilen bu şemalar, daha sonra karşılaştığımız durumları anlamada ve yorumlamada bize rehberlik ederler. Şemalar temelde hayatımızı kolaylaştırmak; bizi meçhullükten kurtarmak, her durumda her şeyi yeni baştan öğrenme zahmetinden kurtarmak üzere fonksiyonlara sahiptir. Yenilebilir şeması geliştiren bir insan, daha sonra karşılaşacağı her yenilebilir şeyi yiyebileceğini anlayacak, bunun üzerine uzun uzun düşünmeyecektir. Şema sayesinde gülmenin memnunluk tabiri olabildiğini, ağlamanın hüzün sözü olabildiğini anlayacak, duygusal tabirlerin manalarını yorumlayabilecek ve bu formda toplumsal alakalar geliştirebilecektir. Anne ya da baba şeması bir kişinin nasıl bir anne ya da baba olacağını belirleyebilir. Şemalar vakitle katı, değişmez, şartsız kabul edilen değerlendirmeler haline gelirler ve içselleşirler. Bu özellikleri sayesinde şemalar gitgide güçlenir, değiştirilmeleri güç hale gelirler. Şemalar, bize gelen bilgiyi değerlendirmeye soktuğumuz filtre, süzgeç olarak fonksiyon görürler. Olayları, durumları sahip olduğumuz şemalara nazaran kıymetlendirir ve kararlarımızı şemalara nazaran veririz.  Lakin geliştirdiğimiz şemalar her vakit bizi memnun etmeyebilir, işimize yaramayabilir; yani olumsuz ve uyumsuz şemalar da geliştirebiliriz. Kendisiyle ilgili başarısız şeması geliştiren bir öğrenci imtihandan 100 üzerinden 90 dahi alsa kendisini başarısız olarak kabul edebilir. Ya da kendisini şişman olarak gören birisi ne kadar kilo verse de vücudunu gerçekçi bir formda algılayamayabilir. Kendisini kıymetsiz olarak gören biri, kendisine ne kadar bedel verilse de değersizlik algısı değişmeyebilir. Bu nedenle şemaların oluşum sürecini ve nasıl oluştuğunu bilmek,  işimize yarayan şemalarımızı ve uyumsuz şemalarımızı fark etmek gerekir. Bir grup yollarla oluşturduğumuz bu olumsuz şemalar nedeni ile hayatımızda yolunda gitmeyen şeyler olabilir. O nedenle hayatımızda yolunda gitmeyen bir şeyler varsa, mesela kilo veremiyorsak, münasebetlerimizde kendimizi yetersiz hissediyorsak, bize kıymet verilmediğini düşünüp daima bunu sorguluyorsak, ayrılıkla ilgili terk edilmeyle ilgili korkularımız varsa, başarılı olamıyorsak vs. durup evvel bir düşünmeliyiz. Bizim bu bahisle ilgili olumlu/olumsuz şemalarımız var mı? Bu tek başımıza düşünmenin ve bulmanın biraz güç olduğu bir husus olduğu için gerekirse kesinlikle bir uzman dayanağı almalıyız ki işe yaramayan olumsuz ve bizi engelleyen olumsuz şemaların yerine, işe yarayan ve bizim gelişmemizi sağlayan olumlu şemalar koyabilelim.

Kaynak Site İsmi
Hekim Takvimi
https://www.doktortakvimi.com/blog/zihinsel-semalarimiz